Mwy o Newyddion
Canllawiau newydd i gynghorau cymuned yn sgil helynt iaith Cynwyd
Caiff canllawiau iaith i gynghorau cymuned eu newid yn dilyn penderfyniad dadleuol yr Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus am bolisi cyngor cymuned yn Sir Ddinbych, mae'r Prif Weinidog wedi dweud wrth ymgyrchwyr iaith.
Ym mis Tachwedd y llynedd, dyfarnodd yr Ombwdsmon yn erbyn cyngor cymuned Cynwyd am iddynt gyhoeddi dogfennau yn Gymraeg yn unig gan ddweud bod yr arfer yn groes i ganllawiau'r Llywodraeth. Gwrthwynebodd ymgyrchwyr y penderfyniad gan ddadlau y byddai'n golygu bod cynghorau cymuned yn llai tebygol o ddefnyddio'r Gymraeg fel prif iaith eu gwaith.
Ym mis Ionawr eleni, cyfarfu aelodau'r Gymdeithas gyda'r Ombwdsmon i drafod y sefyllfa gan ddadlau bod ei benderfyniad yn wallus, gan nad oedd yn cyd-fynd ag egwyddorion Mesur y Gymraeg 2011. Mewn ymateb i gais rhyddid gwybodaeth, cadarnhaodd yr Ombwdsmon nad oedd wedi derbyn unrhyw gyngor cyfreithiol allanol am y ddeddfwriaeth iaith a basiwyd yn 2011 nac ychwaith am achos Cynwyd.
Mewn llythyr at Gymdeithas yr Iaith Gymraeg yr wythnos hon, ymddengys bod y Prif Weinidog Carwyn Jones yn derbyn dadl yr ymgyrchwyr: "Rwy’n ddiolchgar am eich sylwadau adeiladol ynglŷn â chanllawiau Llywodraeth Cymru 'Canllaw y Cynghorydd Da 2012: Ar gyfer Cynghorwyr Cymuned a Thref'.
"Mae’r canllaw hwnnw yn cynnwys rhai negeseuon cadarnhaol am y Gymraeg … Er hynny, rwyf yn cytuno bod yna le i ddiweddaru’r canllaw i adlewyrchu egwyddorion Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011. Bwriad y Llywodraeth yw diweddaru’r canllaw erbyn etholiadau Llywodraeth Leol ym mis Mai 2017. Byddwn yn diweddaru’r cynnwys ynglŷn â’r Gymraeg yn y fersiwn hwnnw."
Wrth ymateb i'r newyddion, meddai Manon Elin, cadeirydd grŵp hawl Cymdeithas yr Iaith Gymraeg: "Rydyn ni'n croesawu'n fawr geiriau'r Prif Weinidog.
"Dyma'r hoelen olaf yn arch dadl yr Ombwdsmon ar y mater hwn. Mae’r Prif Weinidog wedi dweud fod angen diweddaru’rcanllawiau y seiliodd yr Ombwdsmon ei ddadl arnynt, felly nid oes canllaw cyfredol yn cyfiawnhau ei benderfyniad.
"Rydyn ni'n falch bod y Llywodraeth wedi derbyn ein dadl ac wedi cytuno i ddiweddaru ei chanllawiau.
"Rydyn ni nawr yn galw ar yr Ombwdsmon i ymrwymo i wneud yr un peth:mae angen iddo dynnu ei adroddiad yn ôl, ac i gydnabod fod ei gamddehongliad o’r gyfraith wedi arwain at benderfyniad gwallus."
Wrth sôn am beryglon penderfyniad yr Ombwdsmon, ychwanegodd Manon Elin: "Rydyn ni'n pryderu'n fawr fod adroddiad yr Ombwdsmon yn bygwth arfer nifer bach iawn o gynghorau Cymuned sy'n defnyddio'r Gymraeg fel unig iaith fusnes mewnol ac allanol y sefydliad drwy eu gorfodi i gyfieithu deunydd i'r Saesneg.
"Os yw'r Gymraeg i ffynnu yn ein cymunedau mae angen i ragor - nid llai - o gynghorau weithio'n Gymraeg.
"Mae Llywodraeth Cymru a Chomisiynydd y Gymraeg yn cytuno bod angen i ragor o gyrff ddilyn yr arfer gorau hwnnw er mwyn cynyddu defnydd yr iaith.
"Wedi'r cwbl, os nad oes rhagor o gyd-destunau lle mai'r Gymraeg yw'r unig iaith gwaith, mae'n codi cwestiynau difrifol a oes unrhyw obaith o'i hadfer yn y tymor hir."
Llun: Manon Elin
