Mwy o Newyddion
'Diffyg democrataidd' yng Nghyngor Sir Caerfyrddin
Mae’r Gweinidog dros Lywodraeth Leol wedi derbyn cais i ymyrryd yn y ffordd y mae Cyngor Sir Caerfyrddin yn cynnal ei drafodion.
Wrth nodi'r hyn y mae'n ystyried i fod yn 'ddiffyg democrataidd' yn Neuadd y Sir, mae’r Aelod Cynulliad Rhodri Glyn Thomas wedi galw ar Lywodraeth Cymru i archwilio’r diwylliant yng Nghyngor Sir Gaerfyrddin a sut mae cynghorwyr etholedig yn cael eu gwahardd rhag codi materion yng nghyfarfodydd o’r cyngor llawn .
Yng nghyfarfod y mis hwn o'r cyngor llawn roedd Darren Price, Cynghorydd Sir Plaid Cymru dros ward Gorslas, am atal rheolau sefydlog y cyngor i godi mater. Roedd y Cynghorwyr wedi eu gwahodd i bleidleisio, ond doedd dim caniatâd i’r Cynghorydd Price 'wneud yr achos ' i esbonio ei gais.
Cred Rhodri Glyn Thomas nad oedd swyddogion y Cyngor wedi darparu’r wybodaeth gywir ac nad oedd y prosesau priodol wedi eu dilyn gan adael y Cynghorwyr i bleidleisio heb wybod ar beth roeddent yn pleidleisio.
Mae pennod ddoe yn dilyn cyfres o achosion lle mae cynghorwyr Plaid Cymru wedi cael eu gwahardd rhag codi materion yn y Cyngor. Roedd ymdrechion blaenorol i godi materion trwy 'unrhyw fater arall' y cyngor wedi arwain at yr eitem agenda yn cael ei dynnu oddi ar yr holl gyfarfodydd y Cyngor .
Dywedodd Arweinydd y Grŵp Plaid Cymru ar Gyngor Sir Caerfyrddin Peter Hughes Griffiths ei bod bron yn amhosibl i gynghorwyr yr wrthblaid i gael unrhyw fewnbwn i wneud penderfyniadau . Hefyd mynegodd ei siom bod Arweinydd y Cyngor, Kevin Madge (Llafur), wedi gwrthod ei gais am ddatganiad ynglŷn â'r ddadl gyfreithiol barhaus gyda Swyddfa Archwilio Cymru a'i honiadau o daliadau "anghyfreithlon" a wnaed ar ran y Prif Weithredwr, Mark James .
Yn ei lythyr at y Gweinidog dros Lywodraeth Leol, mae Rhodri Glyn Thomas wedi esbonio bod y Prif Weithredwr wedi cynnig newid y fformat ar gyfer cyfarfodydd o'r cyngor llawn fydd yn cael gwared yn gyfan gwbl o unrhyw gyfle i gynghorwyr i graffu ar benderfyniadau'r Bwrdd Gweithredol mewn cyfarfodydd cyngor llawn. Gofynnodd yr AC Plaid Cymru i’r Gweinidog ystyried gosod Cyngor Sir Caerfyrddin yn 'mesurau arbennig’ hyd nes bydd y broses ddemocrataidd wedi cael ei adfer.
Dywedodd yr Aelod Cynulliad dros Ddwyrain Caerfyrddin a Dinefwr Rhodri Glyn Thomas: "Yn y pymtheg mlynedd rwyf wedi cynrychioli Sir Gaerfyrddin yn y Cynulliad Cenedlaethol nid wyf erioed yn cofio hyder y cyhoedd yn y Cyngor Sir i fod mor isel.
"Mae'n ymddangos bod diwylliant lle mae penderfyniadau yn cael eu gwneud y tu ôl i ddrysau caeedig, gydag ychydig iawn o gyfle i gynghorwyr yr wrthblaid i herio neu drafod penderfyniadau sydd wedi'u gwneud. Mae’r datguddiad diweddar ynghylch trefniant pensiwn newydd y Prif Weithredwr yn enghraifft o hyn .
"Mae Cyfansoddiad y Cyngor wedi cael ei newid dros nifer o flynyddoedd i ganolbwyntio grym yn nwylo grŵp dethol o swyddogion ac aelodau o’r bwrdd gweithredol. Hyd yn oed pan fydd cynghorwyr yn astudio’r cyfansoddiad honno i godi materion sy'n peri pryder , maent yn cael eu blocio’n syth gan y swyddogion.
"Pan ofynnodd y Cynghorydd Darren Price i atal rheolau sefydlog yn y cyfarfod o’r cyngor llawn yr wythnos hon, rwy ar goll i esbonio pam y roedd y swyddogion eisiau i gynghorwyr i bleidleisio ar y cais heb wybod ar ba fater roeddent yn pleidleisio.
"Yn sicr, mae diffyg democratiaeth yn Sir Gaerfyrddin. Yn fy marn i mae uwch swyddogion yn gweithio ar ran y glymblaid Llafur ac Annibynnol yn hytrach na'r cyngor yn ei gyfanrwydd. Mae’r ffordd y mae rhai uwch swyddogion yn darparu cyngor i gynghorwyr yn debyg i swyddog yn gweithredu 'feto ' ar fusnes y cyngor . Fel cynrychiolydd etholedig, mae'n ddyletswydd arnaf i godi'r materion hyn gyda Gweinidogion y llywodraeth.
"Rwyf wedi galw ar Lywodraeth Cymru i ymyrryd yn y ffordd y mae'r Cyngor Sir yn cynnal ei fusnes. Mae pobl Sir Gâr yn haeddu gwell na'r ffordd y mae'r weinyddiaeth bresennol yn gweithredu."
Ychwanegodd arweinydd Plaid Cymru Y Cynghorydd Group Peter Hughes Griffiths: "Mae'r Cyngor mewn brwydr gyfreithiol ddifrifol gyda Swyddfa Archwilio Cymru dros ddau daliad anghyfreithlon o tua 40,000 sy’n ymwneud â’r Prif Weithredwr.
"Ond er gwaethaf fy nghais, mae'n siom fawr fod yr Arweinydd Llafur y Cyngor wedi gwrthod gwneud datganiad i'r cyngor i egluro i ni, fel cynrychiolwyr etholedig o gymunedau Sir Gaerfyrddin, beth yn union dywedodd yr archwiliwr a sut mae hyn yn effeithio ar y cyngor.
"Mae bron yn amhosibl i gynghorwyr yr wrthblaid i gael unrhyw fewnbwn i wneud penderfyniadau. Rydym yn cael ein cadw yn barhaus yn y tywyllwch am benderfyniadau nes eu bod yn cael eu gwneud. Mae penderfyniadau fel trefniant pensiwn y Prif Weithredwr hefyd wedi cael eu gwneud heb fod aelodau o'r cyhoedd yn gwybod bod yr eitemau hyn yn cael eu trafod. Mae'r math hwn o ymarfer yn anghyfreithlon ac ni ellir caniatáu i hyn barhau.
"Mae angen dechreuad newydd ar Gyngor Sir Caerfyrddin ar frys a newid diwylliant llwyr felly gymeradwyaf yn llwyr y camau a gymerwyd gan Aelod Cynulliad Rhodri Glyn Thomas wrth ofyn am ymyrraeth gan y llywodraeth yng Nghymru i mewn i'r ffordd y mae'r cyngor Llafur - Annibynnol yn gweithredu."
Llun: Rhodri Glyn Thomas
