Mwy o Newyddion
Darganfod tri thornado aruthrol ar yr Haul
Mae gwyddonwyr ym Mhrifysgol Aberystwyth wedi darganfod tornados solar sydd sawl gwaith yn fwy na’r Ddaear ar wyneb yr haul.
Bydd Dr Xing Li a Dr Huw Morgan o’r Sefydliad Mathemateg a Ffiseg yn cyflwyno ffilm o un o’r tornados yn y Cyfarfod Astronomeg Cenedlaethol 2012 ym Manceinion heddiw.
Canfuwyd y tornado solar trwy ddefnyddio’r Telesgop Ymgasgliad Delweddu Atmosfferig (AIA) ar fwrdd y lloeren Arsyllu Deinameg Solar (SDO).
“Dyma’r tro cyntaf, efallai, i dornado solar aruthrol gael ei ffilmio gan ddelweddydd. Cynt, canfuwyd tornados solar llai gan fy lloeren SOHO i. Ond ni ffilmiwyd hwynt,” dywed Dr. Xing Li, o Brifysgol Aberystwyth.
Ychwanega Dr. Huw Morgan, cyd ddarganfyddwr y tornados solar: “Mae’n rhaid fod y tornado unigryw a rhyfeddol hwn yn chwarae rôl wrth ddechrau stormydd solar bydol.”
Gwelodd yr AIA nwyon tra phoeth oedd mor gynnes â 50 000 – 2 000 000 Kelvin yn cael eu sugno o wraidd strwythur dwys o’r enw Prominence, cyn troelli i fyny i mewn i’r atmosffer uchel a theithio oddeutu 200,000 cilomedr ar hyd llwybrau heligol am gyfnod o oddeutu tair awr. Arsyllwyd y tornados ar y 25 o Fedi 2011.
Mae’r nwyon poeth yn y tornados yn teithio ar gyflymderau mor uchel â 300,000 cilomedr yr awr. Gall cyflymderau nwyon mewn tornados daearol gyrraedd cyflymderau o 150 cilomedr yr awr.
Yn aml, bydd tornados yn digwydd wrth wraidd allyriadau mas coronaidd. Pan deithiant tua’r Ddaear, gall yr allyriadau mas coronaidd hyn achosi cryn ddifrod i amgylchedd gofod y ddaear, neu i loerennau, neu hyd yn oed ddinistrio’r grid trydan.
Llusga’r tornados solar feysydd magnetig troellog a cheryntau trydanol i’r atmosffer uchel. Mae’n bosibl fod y meysydd magnetig a’r ceryntau yn chwarae ran allweddol wrth yrru’r allyriadau mas coronaidd.
Lansiwyd yr SDO ym mis Chwefror 2010. Mae’r lloeren yn cylchynu’r Ddaear mewn cylchdaith gylchol sy’n gydamserol â chylchdaith y Ddaear ar uchder o 36,000 cilomedr. Monitra’r amrywiadau solar cyson yn barhaus er mwyn galluogi i wyddonwyr feithrin gwell dealltwriaeth am achos y newid ac, yn y pen draw, fedru darogan tywydd y gofod.
