Y Cymro

Golwg ar 24 awr olaf gyrfa rygbi liwgar Mike Phillips

2017-05-16T00:00:00+1:00

Ar ôl gyrfa broffesiynol yn ymestyn 14 mlynedd, fe ddaeth amser Mike Phillips ar y cae rygbi i ben yn ddiweddar wrth iddo chwarae ei gêm olaf dros ei dîm, Sale Sharks. Wedi 99 cap a 10 cais rhyngwladol, 2 daith y Llewod a 3 Camp Lawn, mae'r amser wedi dod iddo rhoi’r bŵts o’r neilltu.

Cawn gip ar 24 awr olaf gyrfa gyffrous a lliwgar Mike wrth iddo ffarwelio â'r gamp, yn y rhaglen ddogfen Mike Phillips: Y Gêm Olaf, nos Sadwrn 20 Mai ar S4C.

Stadiwm AJ Bell ym Manceinion oedd y lleoliad ar gyfer y gêm olaf ac mi oedd yr achlysur yn un chwerw-felys i gyn fewnwr Cymru a Llewod Prydain ac Iwerddon, wrth i'w dîm gael buddugoliaeth wych dros Bath.

Dywedodd Mike: "Roedd o'n ddiwrnod emosiynol iawn ac fe aeth e'n eitha' clou. Daeth fy nheulu a'n ffrindiau lan i wylio, ac roedd e'n grêt cael nhw yno. Aeth y gêm yn dda hefyd felly roeddwn i'n hapus iawn gyda sut aeth y diwrnod.

"Mae'r corff yn dweud wrtha i fod yn rhaid i mi bennu ac nawr yw'r adeg iawn. Fi 'di 'neud bob dim roeddwn i moyn gwneud; fi 'di chwarae dros Gymru a'r Llewod. Fi 'di cael send off dda gan y Sale Sharks a fi'n hapus iawn 'da hynny. Ond nawr rwy'n edrych ymlaen at y dyfodol."

Mae'r mab fferm o Fancyfelin wedi cael gyrfa liwgar ar, ac oddi ar, y cae ac wedi creu penawdau ar dudalennau blaen y papurau newydd yn ogystal â’r rhai ôl. Felly a fydd e'n gweld eisiau rhai agweddau o'i fywyd fel un o brif arwyr chwaraeon Cymru dros y degawd diwethaf?

"Mae gan chwaraewyr rygbi proffesiynol ffordd o fyw breintiedig iawn a bydda i'n siŵr o'i methu," meddai Mike. "Y laughs a'r craic ti'n cael yn ymarfer bob dydd a bod yn rhan o dîm. Ti'n mynd i'r gwaith bob dydd ond nid gwaith yw e rili. Ti'n gweithio'n galed wrth gwrs, ond ti'n cael lot o sbort a ti'n mynd ar y cae ymarfer ac i gemau gyda dy ffrindiau.

"Ond mae o wedi bod yn intense dros y blynyddoedd. Mae'r tymhorau mor hir ac roeddwn i wastad bant ar daith ryngwladol yn ystod yr haf, i wahanol rannau o'r byd. Fydda i ddim yn gweld eisiau'r sesiynau hyfforddi caled. Ar y cae ymarfer ac wrth chwarae mae'n rhaid i ti wthio dy hunan i'r limit bob dydd a fi 'di 'neud e ers blynydde. Nawr fi'n edrych ymlaen at ymlacio a mwynhau fy mywyd."

Felly, yn 34 oed ac yn edrych am swydd 'arferol', tybed i ba gyfeiriad aiff gyrfa Mike - i'r byd modelu efallai?

"Na, sa i'n credu, dim o gwbl. Fi'n siarad efo lot o bobl am yr opsiynau sydd gen i. Yn sicr, hoffwn i aros yn y gêm mewn rhyw ffordd. Fi'n siŵr bydda i'n gwneud tipyn bach o hyfforddi a gwaith yn y cyfryngau, ond does dim cynllun pendant eto. Y peth cyntaf dwi am 'neud yw ymlacio a threulio amser gyda ffrindiau a theulu."

Mike Phillips: Y Gêm Olaf. Nos Sadwrn 20 Mai 8.30, S4C. Cynhyrchiad Orchard ar gyfer S4C

Rhagolygon ffafriol ar gyfer cyflwynydd newydd Y Tywydd

2017-05-08T00:00:00+1:00

BOED law neu hindda, mae’r rhagolygon yn ffafriol ar gyfer cyflwynydd newydd Y Tywydd ar S4C, Megan Williams.

Roedd Megan yn rhan o dîm cynhyrchu’r Tywydd am saith mlynedd cyn dechrau ei rôl newydd ar y sgrin. Bydd hi’n ymuno â’r cyflwynwyr profiadol Chris Jones a Steffan Griffiths i gyflwyno’r bwletinau ar S4C.

Mae hi’n adeg gyffrous i Megan a’r tîm wrth i bartneriaeth newydd ddatblygu rhwng S4C a’r Swyddfa Dywydd.

“’Dan ni mewn partneriaeth efo’r Swyddfa Dywydd ers mis Tachwedd ac maen nhw’n gwmni sy’n arwain o ran darogan y tywydd. Dwi’n edrych ymlaen at ddysgu mwy am y system. Mae’r graffeg a data newydd yn arloesol ac mae’r posibiliadau yn anferth,” meddai Megan.

O bentref Chwilog yn Eifionydd y daw Megan yn wreiddiol a sylweddolodd yn oedran ifanc effaith y tywydd ar fywydau’r bobl o’i chwmpas.

“Mae’r tywydd wastad wedi bod yn rhan o’m bywyd. Ro’dd gan fy nhad gwch bysgota ac ro’n i’n mynydda dipyn pan o’n i adra felly roedd angen i ni wybod sut byddai’r tywydd yn datblygu.”

Heddiw, mae Megan yn deall yn iawn sut mae’r tywydd yn gallu effeithio ar fywydau a bywoliaeth pobl o ddydd i ddydd gan mai amaethu mae teulu ei gŵr.

“Mae teulu’r gŵr wedi agor fy llygaid o ran sut mae pobl wir yn gweithio efo’r tywydd. Maen nhw’n ddibynnol ar ryw fath arbennig o dywydd er mwyn cyrraedd eu nod.”

Er mai’r nod ar gyfer pob gwasanaeth tywydd yw darogan yn fanwl gywir pob tro, mae Megan a thîm Tywydd S4C yn cydnabod nad yw hynny’n bosib o hyd – ac mae pobl yn barod i leisio barn pan fydd hynny’n digwydd.

“Mae Twitter yn lle grêt i gael gwybod os ydan ni wedi’i chael hi’n iawn, yn enwedig yn y Steddfod, y Sioe a’r Ffair Aeaf! Mae’n rhaid i ni ei gael o’n gywir achos mae pobl yn cymryd ein gair ni,” cyfaddefa.

Pan na fydd Megan yn cyflwyno’r tywydd, bydd hi’n treulio’i hamser rhydd yn paratoi i redeg Hanner Marathon Caerdydd.

Mae hi hefyd wedi gosod sialens i’w hun i gwblhau Her y Tri Chopa – dringo’r Wyddfa, Cader Idris a Phen y Fan mewn un diwrnod.

Ac mae’n croesi bysedd am dywydd braf wrth iddi ymgymryd â’r her!

Gallwch weld Megan ar y sgrin yn un o’r bwletinau tywydd cyson ar S4C.

Ar gyfer y rhagolygon diweddaraf, ddydd a nos, defnyddiwch wefan s4c.cymru/tywydd neu ap S4C Tywydd ar gyfer iPhone, iPad a dyfeisiadau Android.

Dysgu byw gydag iselder – stori Matt Johnson

2017-04-28T00:00:00+1:00

I bawb o’i gwmpas, roedd ei fywyd yn berffaith; ac yntau’n ddyn ifanc, golygus a oedd yn mwynhau gyrfa ar deledu. Ond, i Matt Johnson, roedd cymylau duon yn ei boeni’n ddyddiol; roedd yn dioddef o iselder ac yn 2009 daeth yn agos at gyflawni hunanladdiad.

“Ar y tu fewn ro’n i’n numb,” meddai Matt Johnson, y cyflwynydd 34 oed o Gaerffili, sydd wedi dod yn wyneb cyfarwydd ar deledu Prydeinig ar raglenni fel This Morning. “O’n i mewn lle tywyll iawn. Ro’n i’n teimlo bod popeth yn fy erbyn i, ac y byddai’r byd yn well hebddo i.”

Fel rhan o wythnos o raglenni ar S4C sy’n annog sgwrs am iechyd meddwl, bydd Matt Johnson: Iselder a Fi ar S4C nos Fercher, 10 Mai, yn adrodd ei stori.

Am flynyddoedd, fe guddiodd ei iselder, a’r ffaith iddo ystyried cymryd ei fywyd, yn gyfrinach wrth bawb. Dechrau siarad yn agored am ei broblemau oedd y cam cyntaf er mwyn dysgu byw gyda’i iselder.

Meddai Matt: “Na’th e gymryd sbel i fi siarad yn onest am sut ro’n i’n teimlo. Ac i rywun sy’n cael ei dalu bob dydd i siarad – mae hynna’n hollol nyts! Ond mae e’n wahanol siarad am dy deimladau, ac er bod hynny’n anodd iawn, dyna oedd y peth gorau wnes i erioed.”

Pedair blynedd wedi’r cyfnod tywyll hwnnw, penderfynodd Matt siarad yn gyhoeddus am ei iselder, mewn cylchgrawn cenedlaethol ac yna mewn sgwrs gyda’i gydweithwyr agosaf ar sioe foreol ITV This Morning.

Dywedodd ei ffrind a’i gyd-gyflwynydd Eamonn Holmes: “When we learnt we were to interview Matt on This Morning about his depression, I knew nothing about it… I felt I had let him down, because I had no idea.”

Mae Matt bellach yn teimlo’n angerddol dros geisio annog eraill i siarad yn onest am iechyd meddwl. Yn 2014 daeth yn llysgennad i’r elusen Mind, sy’n ceisio codi ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o broblemau iechyd meddwl ac mae Matt yn arbennig o awyddus i gael gwared â’r stigma ymysg dynion ifanc.

Yn y rhaglen bydd yn ymweld â chriw o fyfyrwyr chweched dosbarth Ysgol Gyfun Plasmawr i weld a ydy agweddau’r to iau tuag at iechyd meddwl yn newid.

Bydd Matt hefyd yn ymweld â’r Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Iechyd Meddwl sy’n gwneud ymchwil cyffrous i’r cysylltiad rhwng patrymau cwsg ac iselder. Mae ei ymweliad yn cael effaith fawr ar ffordd o fyw Matt.

Ymhlith eraill y bydd yn siarad â nhw mae ei gyfaill Tom Fletcher o’r bandiau byd-enwog McFly a McBusted sydd yn sôn am ei frwydr yntau gyda’i iechyd meddwl, a’r gyflwynwraig Nia Parry fu’n gweithio gydag ef ar gyfresi Cariad@Iaith ac sydd wedi dod yn gyfaill agos.

Bydd Matt hefyd yn trafod gyda’i dad Gary, sydd yn siarad yn gyhoeddus am y tro cyntaf erioed am ei brofiadau yntau o fyw gydag iselder ers dros 20 mlynedd. Mae ei eiriau ef yn crynhoi pa mor hawdd yw cuddio, neu beidio â sylwi, ar symptomau iselder.

Meddai Gary: “Os oes gennyt ti ddolur, rwyt ti’n rhoi rhwymyn amdano. Os wyt ti’n torri asgwrn dy goes, rwyt ti’n rhoi cast plastr amdani. Ond, gydag iselder, dwyt ti ddim yn gweld y dioddef.”

Mae Matt Johnson: Iselder a Fi yn rhan o Wythnos Iechyd Meddwl S4C rhwng 8 a 14 Mai. Hefyd yn yr wythnos mae’r rhaglen O’r Galon: Gyrru Drwy Storom sy’n bortread dewr gan fam sy’n credu’n gryf bod angen trafod iselder ar ôl geni babi, a’r rhaglen Colli dad, siarad am hynna am fab sy’n trafod hunanladdiad ei dad a pham ei bod hi mor anodd siarad am iechyd meddwl. Bydd Heno, Ffermio a Newyddion 9 yn cynnwys eitemau sy’n trafod ac yn annog sgwrs am iechyd meddwl.

• Matt Johnson: Iselder a Fi. Nos Fercher 10 Mai 9.30, yn rhan o Wythnos Iechyd Meddwl S4C. Cynhyrchiad Rondo Media ar gyfer S4C.

Matt Johnson gyda'i gyfaill Eamonn Holmes

Irfon Williams: canolbwyntio ar y rŵan

2017-04-27T00:00:00+1:00

“CURODD Ofn ar y drws. Atebodd Ffydd. Nid oedd neb yno.” Dyna oedd geiriau Irfon Williams, gŵr o Fangor sy’n brwydro cancr y coluddyn ers tair blynedd, ar ei gyfrif Twitter, cyn iddo wynebu llawdriniaeth fawr y llynedd.

Mewn rhaglen ddogfen arbennig O’r Galon: Irfon, nos Sul, 7 Mai, cawn ddilyn blwyddyn ym mywyd y gŵr sy’n benderfynol o fyw bywyd i’r eithaf yng nghwmni ei wraig a’i blant, er gwaethaf ei salwch.

Dyma bortread dirdynnol a gonest o ddyn 47 mlwydd oed sy’n wynebu marwolaeth.
Mae’r cancr bellach wedi lledaenu i’w afu, ei ysgyfaint a rhannau o’i fol, a dim ond chwarter o’i afu sydd ganddo wedi llawdriniaethau enfawr.

Ond mae’n benderfynol o helpu eraill, ac roedd am greu’r rhaglen hon er mwyn rhannu ei brofiadau, a rhoi blas i ni o’r cofiant mae o wrthi’n ei ysgrifennu, sy’n croniclo’i siwrnai ers iddo dderbyn y diagnosis.

“Roedd y ffilmio’n anodd ar adegau, ond ro’n i’n teimlo’n gryf bod angen gwneud y rhaglen yma,” meddai Irfon sy’n dad i bump o blant: Lois sy’n 22 oed, Owen sy’n 19 a Beca, 16 o’i briodas gyntaf, a Siôn Arwyn sy’n saith oed ac Ianto Huw, chwech oed, o’i briodas gyda’i wraig Becky.

“Mae o’n canolbwyntio arnom ni fel teulu a sut rydym ni’n ymdopi â’r emosiynau ‘dan ni’n mynd drwyddyn nhw.

“Mae codi ymwybyddiaeth am ganser yn beth pwysig dwi’n meddwl, fel bod pobl ddim yn ofn siarad am y pwnc.

“Dwi’n gobeithio bydd y rhaglen yn helpu pobl eraill sydd wedi mynd drwy’r un peth.

“Bydd pobl yn gweld yr ochr arall ohona i – yr ochr fwy emosiynol, yn hytrach na’r ymgyrchydd, neu’r person sydd wedi trio gwneud gwahaniaeth; yr ochr bersonol.

“Yn ogystal â hynny, ro’n i’n awyddus bod ‘na ryw ddogfen o’n hanes i ar gael ar gyfer y dyfodol, yn enwedig ar gyfer y plant. Rhywbeth iddyn nhw edrych yn ôl arno a chofio.”

Yn ystod y rhaglen, cawn weld yr effaith mae’r sefyllfa’n ei gael ar Becky.
Mae’n trafod sut mae teulu ifanc yn paratoi’n feddyliol ac yn emosiynol am driniaethau mawr a’r holl ansicrwydd sy’n dod law yn llaw â’r cyflwr.

Ac yn fwy pwysig na dim, y pwyslais o ganolbwyntio ar y rŵan, yn hytrach na’r hyn sydd i ddod.

Cawn fod yn rhan o’u Nadolig, o ddathliad pen-blwydd Irfon, a thrip arbennig i wylio gêm rygbi ryngwladol rhwng Cymru a’r Eidal yn Rhufain.

Ers derbyn y diagnosis mae enw Irfon wedi dod yn adnabyddus drwy Gymru a thu hwnt wrth iddo ymgyrchu’n ddiflino drwy ei ymgyrch Hawl i Fyw i ennill yr hawl i gleifion canser yng Nghymru gael Cetuximab – cyffur i drin canser y coluddyn a’r rectwm.

Mae ei elusen ‘Tîm Irfon’ wedi codi dros £150,000 i Ward Ganser Alaw yn Ysbyty Gwynedd.

Mae’r holl ymgyrchu yma wedi bod yn gymorth i Irfon a’i deulu ddod i delerau hefo’r sefyllfa, a wynebu bywyd o ddydd i ddydd.

“Pan mae meddyg yn dweud wrthoch chi bod ‘na siawns nei di ddim byw, dydi o ddim yn rhywbeth hawdd i’w gymryd wrth gwrs, ond ar y llaw arall, mae’n gwneud i rywun feddwl am fywyd.

“Mae’n hollbwysig i fwynhau bob dydd; mwynhau’r pethau bychan.

“Mae’n bwysig mwynhau’r amser sydd gen i – nid yn unig i mi, ond i roi atgofion i’r plant a Becky,” meddai Irfon.

Cyn cael canser roedd Irfon yn gweithio ym maes iechyd meddwl, yn Rheolwr Gwasnaeth Iechyd Meddwl Plant a Phobl Ifanc i Fwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr.

Hyd yn oed yn ei salwch mae e wedi parhau i weithio yn y maes gan greu ei gwmni ‘Hanner Llawn’ sy’n cynnig sgyrsiau a hyfforddiant ar faterion iechyd meddwl, ac yn y rhaglen, cawn weld e’n siarad gyda chriw o blant ysgol am ei brofiadau a’i olwg ar fywyd.

Eglurodd: “Mae dynion yn dueddol o fod yn wael iawn am ddangos eu hemosiynau, yn enwedig pan maen nhw’n dioddef o rywbeth fel canser.

“Does dim cywilydd mewn crio a dangos dy emosiynau, a dwi’n teimlo’n gryf iawn dylai pobl fod yn fwy agored am sut maen nhw’n teimlo.

“Dwi’n meddwl bod hi mor bwysig i godi ymwybyddiaeth am hyn.

“Mae’n bwysig annog pobl – yn enwedig dynion – i fod yn fwy hyderus i ddweud dwi’n teimlo’n isel, neu dwi’n ofn, neu dwi’n pryderu am y dyfodol.”

Er bod y dyfodol yn bryder cyson i Irfon a’i deulu, daw’n amlwg drwy’r rhaglen ddogfen bersonol yma mai’r presennol sy’n hollbwysig.

• O’r Galon: Irfon. Nos Sul 7 Mai 9.00, S4C.Cynhyrchiad ITV Cymru ar gyfer S4C.

Premiere teledu Y Llyfrgell

2017-04-25T00:00:00+1:00

Yn dilyn llwyddiant cenedlaethol a rhyngwladol, bydd ffilm Y Llyfrgell, sy’n llawn cyffro a chyfrinachau, yn cael ei dangos am y tro cyntaf ar deledu ar S4C nos Sul 30 Ebrill.

Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth, yw'r llwyfan ar gyfer y ffilm ias anghonfensiynol yma, sydd wedi’i hysbrydoli gan nofel Fflur Dafydd o’r un enw, ac wedi ei chyfarwyddo gan Euros Lyn; Cymro sydd wedi gwneud ei enw ar gyfresi fel Doctor Who, Happy Valley, Sherlock, Last Tango In Halifax, Broadchurch, Black Mirror, a Daredevil, sydd rhyngddynt wedi ennill pum gwobr BAFTA.

Mae’r plot llawn troadau yn dechrau pan fo’r llyfrgellwyr sy’n efeilliaid, Ana a Nan (Catrin Stewart), yn canfod eu mam (Sharon Morgan) ar fin farw. Mae geiriau olaf Elena yn awgrymu bod Eben (Ryland Teifi), ei chofiannydd, ynghlwm â'i marwolaeth, sy'n gyrru'r efeilliaid i ddial arno.

Yn ystod un noson wallgof yn y Llyfrgell Genedlaethol, mae cynllun yr efeilliaid yn mynd ar gyfeiliorn pan ddaw'r porthor nos, Dan (Dyfan Dwyfor), yn rhan o'r stori.

Yn dilyn llwyddiant nofel Y Llyfrgell, a gipiodd Gwobr Goffa Daniel Owen yn 2009, roedd gweld ei chymeriadau yn dod yn fyw ar ffurf ffilm fel breuddwyd i'r awdures, Fflur Dafydd o Gaerfyrddin, a hynny am nad rhwng dau glawr oedd ei gweledigaeth am y stori yn wreiddiol.

“Ro’n i wastad wedi cael y freuddwyd ‘ma ‘mod i eisiau gwneud ffilm wedi’i seilio yn y Llyfrgell Genedlaethol ryw ddydd. Fel ffilm y dychmygais y syniad hwn yn wreiddiol, ond ysgrifennu llyfr a wnes i yn y pen draw,” meddai Fflur Dafydd, sy'n gynhyrchydd, yn gantores, ac yn awdur nofelau a rhaglenni teledu, gan gynnwys Parch ar S4C.

“Ond, mae’n rhaid i mi gyfaddef bod y llyfr yn wahanol i’r ffilm,” ychwanega Fflur. “Mae’r syniad, y lleoliad, a’r un cast o gymeriadau'r un fath, ond mae’r plot wedi newid yn llwyr gan ‘mod i ac Euros, y cyfarwyddwr, wedi penderfynu taw thriller roedden ni am wneud. Roedd angen i ni wasgu’r straeon i gyd i 90 munud o ddrama pur."

Ers dechrau ar daith theatrau yn haf 2016, mae Y Llyfrgell wedi denu canmoliaeth i Fflur ac Euros.

Bu clod hefyd i'r brif actores Catrin Stewart am ei phortread celfydd o'r ddwy chwaer, Ana a Nan. Daeth Catrin i'r brig yn y categori Perfformiad Gorau Mewn Ffilm Hir Brydeinig yng Ngŵyl Ffilm Ryngwladol Caeredin yn 2016.

Fe'i henwebwyd ar gyfer y categori Perfformiad Gorau yng Ngŵyl Ffilm Ryngwladol Oldenburg, Yr Almaen yn ogystal.

Mae’r ffilm bellach ar daith ryngwladol, ac wedi cadw cynulleidfaoedd yn India, America, Gwlad Belg a Hong Kong ar flaenau eu seddi.

A nawr bydd gwylwyr S4C hefyd yn cael profi ias y noson o ddial a hiwmor tywyll yng nghwmni'r efeilliaid, a gwaed yn llifo ar loriau'r llyfrgell.

Cynhyrchiad Ffilm Ffolyn ar gyfer S4C

Ffilmio'n dechrau cyn hir ar ddrama newydd ar y cyd rhwng S4C a BBC Cymru

2017-04-13T00:00:00+1:00

Un Bore Mercher/Keeping Faith yw'r cyd-gomisiwn drama diweddaraf rhwng S4C a BBC Cymru, gydag Eve Myles yn chwarae'r brif rôl yn y ddrama ddirgelwch am berthynas rhwng gwr a gwraig, wedi ei gosod yn Sir Gaerfyrddin.

Mi fydd gwaith cynhyrchu'r gyfres wyth rhan yn dechrau o fewn y mis ac mi fydd Un Bore Mercher i'w gweld ar y sgrin yn gyntaf ar S4C yn yr hydref. Bydd y fersiwn Saesneg, o'r enw Keeping Faith, ar BBC One Wales yn gynnar yn 2018.

Mi fydd y ddrama'n cael ei ffilmio gefn wrth gefn yn y Gymraeg a'r Saesneg, ac mae'r stori'n adrodd hanes Faith (Eve Myles) cyfreithiwr, gwraig a mam, a'i brwydr i fynd at wraidd diflaniad sydyn ac annisgwyl ei gŵr.

Daw i ddarganfod fod y dref hardd, sy'n hafan delfrydol iddi hi a'i theulu, hefyd yn gwarchod cyfrinachau tywyll sy'n fygythiad i'w dyfodol.

Ar drywydd y gwir, mae Faith yn newid byd.

Mae hi'n camu o'i bodolaeth gyfforddus, fel mam a gwraig ddefosiynol, ac yn troi'n dditectif di-gyfaddawd – yn brwydro er mwyn ei theulu ac i ddarganfod y gwir.

Am y tro cyntaf, mae hi'n fodlon wynebu perygl a chymryd risg, ac yn dod o hyd i nerth sy'n ei sbarduno.

Mae’r ddrama'n waith ar y cyd rhwng yr awduron Matthew Hall (Judge John Deed) ac Anwen Huws (Gwaith Cartref, Pobol y Cwm).

Bydd y gyfres yn cael ei ffilmio ar leoliad ym Mro Morgannwg, Sir Gaerfyrddin ac yn nalgylch tref Talacharn, a'r golygfeydd stiwdio yn digwydd ym Mhen-y-bont ar Ogwr.

Ymhlith y cast mae actorion poblogaidd yn cynnwys Matthew Gravelle (35 Diwrnod, Y Gwyll/Hinterland, Broadchurch), Mali Harries (Y Gwyll/Hinterland), Mark Lewis Jones (Byw Celwydd, Stella, National Treasure) ac Aneirin Hughes (Y Gwyll/Hinterland).

Mae Un Bore Mercher/Keeping Faith yn gynhyrchiad gan Vox Pictures, gyda Pip Broughton (Under Milk Wood a The Green Hollow) yn cyfarwyddo ac yn cyd-gynhyrchu gyda Nora Ostler (Y Gwyll/Hinterland a Gwaith Cartref). Gwawr Martha Lloyd yw'r Uwch Gynhyrchydd ar ran S4C, Maggie Russell ar gyfer BBC Cymru, ac Adrian Bate ar ran Vox Pictures.

Wedi'i ariannu gan S4C, BBC Cymru a thrwy Gyllideb Buddsoddi yn y Cyfryngau, Llywodraeth Cymru, gyda chyngor gan Pinewood Pictures, bydd yr holl olygfeydd yn cael eu saethu ar leoliadau o amgylch Cymru gyda'r gwaith ôl-gynhyrchu hefyd yn digwydd yma yng Nghymru.

Bu Sgrin Cymru, rhan o sector diwydiannau creadigol Llywodraeth Cymru, yn gymorth wrth ddod o hyd i leoliadau, gan helpu i wneud y gorau o'r manteision economaidd i Gymru.

Meddai Gwawr Martha Lloyd, Comisiynydd Cynnwys Drama S4C: "Ry' ni'n edrych ymlaen yn eiddgar at ddangos Un Bore Mercher yn gyntaf ar S4C yn yr hydref.

"Gyda chast llawn sêr a stori rymus, plot gafaelgar a lleoliad fydd yn ein swyno, ry' ni'n gobeithio y bydd y gynulleidfa yn dod i garu byd a chymeriadau Un Bore Mercher cymaint ag yr ydym ni yn S4C wedi mwynhau eu cwmni wrth ddatblygu'r gyfres.

"Mae'r stori yn ein tywys ar daith llawn cyffro ac emosiwn fydd yn cyffwrdd â'r galon ac hefyd, ar adegau, yn gynnes ac yn gwneud i ni wenu."

Dywedodd Nick Andrews, Pennaeth Comisiynu BBC Cymru: "Mae'n newyddion gwych ein bod yn cael drama wreiddiol wedi ei chreu yma yng Nghymru, sy'n cael ei chynhyrchu gan y dalent orau sydd â'u gyrfaoedd yn eu hanterth. Alla i ddim aros i weld beth fydd y tîm yn llwyddo i'w greu."

Llun: Eve Myles

John Ogwen yn ymuno efo Pobol y Cwm

2017-03-22T00:00:00+1:00

Bydd John Ogwen, un o actorion enwocaf Cymru, yn ymuno hefo Pobol y Cwm fis nesaf.

Bydd yn chwarae cymeriad lliwgar a hoffus o’r enw Josh, fydd i’w weld ar y sgrîn am y tro cyntaf ar S4C nos Wener, Ebrill 7.

Er bod John yn wyneb cyfarwydd mewn nifer fawr o gyfresi drama yn y Gymraeg yn ystod gyrfa sydd wedi para bron i hanner can mlynedd, hwn fydd y tro cyntaf iddo ymddangos yn opera sebon deledu hynaf y BBC, er iddo dreulio cyfnod fel awdur ar y gyfres yn ystod y blynyddoedd cynnar.

“Dwi erioed wedi bod yng Nghwmderi o’r blaen,” meddai John Ogwen, “ond mi wnes i sgwennu nifer fawr o benodau Pobol y Cwm yn y dyddiau cynnar - degau ohonyn nhw mae’n siŵr, flynyddoedd yn ôl, felly dyna oedd fy nghysylltiad i â Chwmderi cyn hyn.”

Dywed John, sy’n 72, ei fod wrth ei fodd yn portreadu cymeriad yn yr opera sebon brysur ers cychwyn ar y gwaith ymarfer a ffilmio rai wythnosau yn ôl.

“Dwi wedi cael rhyw fath o fedydd tân, mae pawb yn dweud,” meddai. “Ches i ddim llithro i mewn yn dawel, ond cael fy nhaflyd i mewn i’r ochr ddwfn!

“Dwi’n mwynhau yn arw, mae’n rhaid i mi ddweud. Dwi’n reit hoff o’r cymeriad Josh - mae o’n amlochrog.

"Mae’r awyrgylch i weithio yn braf, a chysidro bod cymaint o waith i’w wneud bob dydd. A dwi wedi cael croeso mawr.”

Meddai cynhyrchydd y gyfres, Llyr Morus: “Mae’n bleser cael croesawu John Ogwen i’r gyfres - mae cael actor o safon a phrofiad John yn ymuno â’r cast anhygoel o gryf sydd gennym eisoes yn gyffrous iawn i ni.

“Mae Josh yn gymeriad lliwgar sydd wedi profi pob math o bethau yn ystod ei fywyd - a dyna sydd yn ei wneud yn gymeriad cynnes a hoffus o amgylch y pentref.

"Mae fel hoff daid neu ewythr i bawb, ac er eich bod yn gwybod bod pob stori wedi tyfu a thyfu dros y blynyddoedd, does neb yn poeni gan fod bod yn ei gwmni yn bleser pur!”

Cyfres newydd yn rhoi sylw i genhedlaeth newydd o focswyr

2017-03-20T00:00:00+1:00

Mae bocsio yng Nghymru yn mwynhau cyfnod llwyddiannus ac mae'r dyfodol yn edrych yn ddisglair yn ôl yr ymladdwr proffesiynol o Bontyberem, Zack Davies.

Bydd y bocsiwr pwysau is-welter, sydd wedi ennill saith a cholli un o'i ornestau hyd yma, yn rhan o dîm cyflwyno cyfres newydd S4C, Y Ffeit.

Bydd y gyfres newydd chwe rhan yn dangos uchafbwyntiau gornestau proffesiynol ac amatur o'r nosweithiau bocsio ac MMA diweddaraf bob nos Fercher o 29 Mawrth.

Bydd y rhaglen gyntaf yn cynnwys uchafbwyntiau o noson o focsio yng Nghanolfan Hamdden Rhydycar, Merthyr Tudful.

Ym mhrif ornest y noson, mi fydd yr ymladdwr o Aberpennar, Tony Dixon, yn herio Mike Jones, o Wrecsam i fod yn Bencampwr Pwysau Gor Welter Cymru. Mae Zack yn edrych ymlaen at gymryd ei sedd ar ochr y sgwâr.

Sut daeth dy ddiddordeb mewn bocsio?

Mae bocsio yn fy ngwaed i. Fe ddechreuodd fy nhad-cu ei gampfa ei hun ym Mhontyberem, ac roedd ei bedwar mab e'n bocsio. Mae 'na hen luniau o'n nhad i'n bocsio ar y waliau, felly byddwn i'n dweud mai fy nheulu i dwi'n edrych lan at fwyaf yn y byd bocsio. Ond daeth fy niddordeb mewn bocsio pan oeddwn i tua 11 oed. Roedd fy mrawd i'n henach na fi ac roedd e'n cael lot o dariannau a lot o'r limelight drwy focsio, ac roeddwn i eisiau dipyn o hynny. Felly trwy genfigen nes i ddechrau bocsio a dwi 'di bod yn hooked ers hynny.

Be yw uchafbwyntiau dy yrfa hyd yma a beth yw dy uchelgais?

'Nes i ymladd ar undercard Roy Jones Jr v Enzo Maccarinelli ym Moscow yn 2015, a 'nes i ennill. Roedd e'n sioe wych mewn stadiwm fawr sy'n dal 20,000 o bobl. Roedd e'n brofiad wna i byth anghofio. Fel bocsiwr amatur, es i Gemau'r Gymanwlad yng Nglasgow yn 2014, ac roeddwn i'n rhan o dîm Prydain am bedair blynedd.

Yn y dyfodol, dwi jyst eisiau cymryd pethau fel maen nhw'n dod, a mynd mor bell ag y galla i. Does gen i ddim gôl i fod yn Bencampwr y Byd erbyn rhyw amser penodol. Dwi moyn cael y gorau allan o'm mhotensial, cario 'mlaen i weithio'n galed a bod mor ffit â fi'n gallu bod.

Sut siâp sydd ar focsio yng Nghymru ar hyn o bryd?

Mae Lee ac Andrew Selby ar flaen y gad ar y funud, ac mae Nathan Cleverly hefyd yn gwneud yn dda. Mae 'na foi o'n gampfa i, Liam Williams, yn dechrau cael enw iddo'i hun ac mae e'n Bencampwr y Gymanwlad.

Fi'n credu bod 'na lot o ymladdwyr o ansawdd yn dod trwyddo ar y funud, pobl fel Dale Evans, Tony Dixon, Chris Jenkins ac Alex Hughes. Falle'r bois yma fydd y Cleverly neu'r Selby nesaf, felly mae'n grêt bod ni'n gallu dilyn gyrfaoedd y bocswyr Cymreig 'ma o'r dechrau ar Y Ffeit.

Pwy wyt ti'n edrych ymlaen at ei weld ar noson gyntaf Y Ffeit ym Merthyr?

Tony Dixon yw'r enw mawr ar y cerdyn a fi'n edrych ymlaen at ei weld e. Mae Tony yn focsiwr cyffrous ac yn foi cryf. Fe gafodd ei fwrw mas y flwyddyn ddiwethaf, ac mae e wedi ennill un ffeit ers hynny, ond bydd hwn yn brawf mawr iddo eto yn erbyn Mike Jones, rhywun fydd yn edrych ymlaen at ffeit fwyaf ei yrfa hyd yn hyn, a rhywun sydd wastad mewn siâp da. Mae Dorian Darch (prif focsiwr pwysau trwm Cymru fydd yn ymladd Chris Healey), yn focsiwr cryf hefyd, felly bydd yr ornest yma yn werth ei gweld hefyd.

Y Ffeit: Bocsio. Nos Fercher 29 Mawrth 9.30, S4C. Cyd-gynhyrchiad Antena a Tanabi ar gyfer S4C

Llun: Zack Davies a Dale Evans

Pobol y Rhondda - 'Dwi'n foi lleol sydd eisiau dangos i weddill Cymru pa mor ddiddorol yw fy ardal'

2017-03-10T00:00:00+1:00

Bydd Siôn Tomos Owen yn mynd ar daith arall o amgylch ei filltir sgwâr nos Iau, 23 Mawrth, wrth i gyfres Pobol y Rhondda ddychwelyd i S4C.

Bu S4C yn cyfweld â'r cartwnydd 32 oed o Dreorci.

Sut mae'r gyfres hon yn wahanol i'r gyfres gynta'?

Mae'r gyfres dal wedi ei seilio ar ei theitl sef mai'r bobl sydd yn gwneud y Rhondda.

Yn y gyfres gyntaf 'nes i greu map newydd o'r Rhondda, a'i lenwi gyda chymeriadau'r Cwm.

Y tro hwn dwi'n creu saith murlun, un ym mhob rhaglen, wedi eu seilio ar themâu gwahanol sy'n sôn am fy ardal; ei hanes, ei cherddoriaeth, protestiadau sydd wedi digwydd yma a chymdeithas y Rhondda. Yn y rhaglen olaf bydda' i'n creu un murlun mawr mas o'r cyfan.

Ble byddi di'n mynd y tro hwn?

Bydda i'n ymweld â llefydd amrywiol yn y gyfres.

O'r Porth lan i Pen Pych, ac o Flaenllechau i Glydach, ac yn cwrdd â dyn sy'n darlunio tatŵs a pherson sydd â gwregys du mewn Tae-chi.

Byddaf yn canu mewn 'big band' ac yn taflu morthwyl.

Bydda i hefyd yn tywys pobl o amgylch caffis, siop sglodion a gweithiau celf yr ardal.

A bydda i'n mwynhau golygfeydd o'r Cwm ac yn cyflwyno'r gwylwyr i rai o enwogion y Rhondda.

Gyda phwy fyddi di'n sgwrsio?

Dwi'n cwrdd ag amryw o gymeriadau, rhai adnabyddus a rhai y byddech chi erioed wedi clywed amdanyn nhw.

Dwi'n foi lleol sydd eisiau dangos i weddill Cymru pa mor ddiddorol yw fy ardal.

Bydda i hefyd yn mynd adref at fy nheulu yn 'Nglyncolli' am fwy o sgyrsiau rownd y bwrdd.

Mae gennyt ti blentyn bach, Eira. Pa mor bwysig i ti yw magu dy blentyn yn y Rhondda?

Un o'r prif resymau symudon ni 'nôl i Dreorci oedd er mwyn bod yn agos at ein teulu.

Cafodd fy ngwraig a fi ein magu yn Nhreorci, ac mae ein teuluoedd yn parhau i fyw yno hefyd.

Bydd Eira yn gallu cerdded o'n tŷ ni i dŷ ei Nana a Grumpy, ac wedyn lan at fferm Nain a Thad-cu; ac yna 'nôl lawr at ei hen Gran.

Mae pawb yn byw o fewn hanner milltir i'w gilydd.

Bob bore Sadwrn mae Eira a fi'n mynd am dro trwy'r gwlis, lawr at y cigydd sydd wastad â chroeso cynnes.

Mae mwy o bobl yn dweud helo wrth Eira nawr, nac wrtha i! Mae hyd yn oed y dynion bins yn wafio ati drwy'r ffenest.

Pa mor gryf yw Cymreictod a'r Gymraeg yn y Rhondda?

Mae e lot gryfach na beth mae pobl yn feddwl.

Dwi 'di gweld cynnydd yn y Gymraeg yn yr ardal, a dwi'n clywed mwy o Gymraeg yn cael ei siarad ers y gyfres gyntaf.

Dwi'n credu bod y gyfres wedi agor fy llygaid, a fy nghlustiau i faint o Gymry Cymraeg sydd yn ein plith.

Dwi wedi dod ar draws perchnogion siopau, gweithwyr o ddydd i ddydd a staff mewn tafarndai sydd yn siarad Cymraeg 'da cwsmeriaid.

Dwi hefyd 'di clywed rhieni yn newid i'r Gymraeg gyda'u plant wrth i mi eu pasio yn y stryd. Mae hyn i gyd yn dod â gwên i fy wyneb.

Pobol y Rhondda, Nos Iau, 23 Mawrth 9.30, S4C. Cynhyrchiad Cwmni Da ar gyfer S4C

Brett Johns – yn ymladd ei ffordd i'r brig

2017-03-03T00:00:00+1:00

Mae Brett Johns yn cyfaddef ei fod e'n fachgen ysgol digon dihyder, yn treulio bron bob awr ginio yn y llyfrgell ar YouTube yn gwylio fideos o'i arwr, yr ymladdwr MMA (crefftau ymladd cymysg) Brad Pickett.

Ac yntau'n 25 oed erbyn hyn, fe fydd Brett, sy'n hanu o Bontarddulais ger Abertawe, yn gwireddu breuddwyd yn yr O2 yn Llundain ar 18 Mawrth.

Fel y bydd y rhaglen ddogfen Brett Johns: Ymladdwr UFC nos Fercher, 15 Mawrth ar S4C yn dangos, dydy taith Brett, o fachgen pedair oed yn ymarfer gyda'i lystad Andrew Burt yn y gampfa leol, i'r fan lle mae e nawr – ar gyrion yr UFC – ddim wedi bod yn un hawdd.

Bydd y rhaglen hon yn dilyn Brett drwy ei yrfa ddiweddar wrth iddo ymladd ym myd cystadleuol MMA ar lefelau cenedlaethol a rhyngwladol gyda gornestau mawr yn Titan FC yn yr UDA.

A'r gobaith yw codi i uchelfannau'r UFC (Pencampwriaeth Ymladd Eithafol) a gwireddu breuddwyd oes.

Meddai Brett: "Mae'r ffeit yma yn Llundain yn un bersonol i fi. Bob amser cinio, o'n i'n mynd ar YouTube a gwneud searches am Brad Pickett a'r UFC.

"Fast forward wyth mlynedd, a fi ar ei gerdyn olaf e.

"Fi wedi mynd o fod yn 16 oed yn yr ysgol yn gwylio fe ar y cyfrifiadur i nawr, lle fi ar yr un cerdyn â fe ar yr un noson.

"Dechreuais i gyda jiwdo pryd o'n i'n bedair, a fi wedi gwneud blynyddoedd o jiwdo.

Ond o'n i eisiau rhywbeth arall.

"O'n i wedi mynd i'r gym BJJ (Brazilian jiu-jitsu) lleol, y Chris Rees Academy, i wella sgiliau fi ar y llawr, fel submissions, a dyna le o'n i wedi gweld yr MMA gyntaf.

"O'n i jyst wedi syrthio mewn cariad gyda'r gamp wedyn."

Mae Brett yn un o griw dethol iawn o Gymry sydd wedi llwyddo yn y byd MMA ac mae rhesymau corfforol a meddyliol am hynny, meddai.

"I fod yn onest, mae e wedi bod yn galed iawn i fi.

"Mae'n rhaid i ti gael y ffitrwydd, mae'n rhaid i ti ennill y rhan fwya' o'r amser.

"Mae e mor galed yn yr MMA.

"Rhaid i ti gael y tîm cywir y tu ôl i ti, a fi jyst yn lwcus bo fi'n ymarfer gyda Chris Rees yn Abertawe.

"Mae Jack Marshman yn ymarfer gyda Richard Shore yn Abertyleri.

"Mae John Phillips yn mynd i le mae Conor McGregor yn ymarfer, felly mae cael y timau cywir tu ôl i ti a'r coaches iawn yn bwysig," meddai wrth sôn am rai o'i gyfoedion o Gymru yn yr UFC.

Ond hanner y frwydr yn unig yw cael tîm cefnogol.

Fel yr eglura, mae'r gwaith paratoi cyn pob ffeit yn galw am ymroddiad corfforol a meddyliol bob dydd am hyd at ddeufis.

"Fi'n cael camp cyn bob ffeit - tua chwech i wyth wythnos o ymarfer.

"Mae'r ymarfer yn intense, tair gwaith y dydd, chwe diwrnod yr wythnos.

"Mae e'n galed iawn.

"Ti'n cael lot o anafiadau yn y camp yma, ond rhaid i ti gerdded trwyddo fe."

Mae'r rhaglen yn rhagflas perffaith i gyfres Y Ffeit sy'n dechrau ar S4C ar 29 Mawrth, a bydd y rhaglenni awr o hyd yn dangos uchafbwyntiau tri digwyddiad bocsio a thri digwyddiad MMA dros gyfnod o chwe wythnos.

Brett Johns: Ymladdwr UFC

Nos Fercher 15 Mawrth 9.30, S4C

Cyhoeddi’r 10 cân fydd yn cystadlu am wobr Cân i Gymru 2017

2017-03-01T00:00:00+1:00

Mae safon cystadleuaeth Cân i Gymru 2017 mor uchel, nes penderfynwyd y dylai 10 cân yn lle’r wyth arferol gael cyfle i gystadlu am y tlws y tro hwn.

Heddiw, ar Ddydd Gŵyl Dewi, mae S4C yn cyhoeddi rhestr y cyfansoddwyr fydd yn cystadlu am dlws Cân i Gymru 2017 nos Sadwrn, 11 Mawrth am 8.25 ar S4C.

Mae pawb yn gwybod bod y Cymry’n mwynhau canu, ond fe wnaeth panel o feirniaid Cân i Gymru 2017 ddarganfod bod Cymru yn frith o gyfansoddwyr caneuon hefyd.

Eleni, fe wnaeth S4C dderbyn dros gant o ganeuon, a thasg y panel oedd dewis wyth cân gall hawlio teitl Cân i Gymru 2017. Ond cymaint oedd y canmol am ddeg cân fel y penderfynwyd bod yn deg a dewis deg.

Un o’r panelwyr oedd Geraint Jarman, canwr a chyfansoddwr amlwg yng Nghymru dros bum degawd. Dywedodd Geraint, “Mi oedd yn bleser bod ar y panel ond yn ychydig o sioc i’r sustem gan fod dros gant o ganeuon i’w beirniadu. Roedd didoli’r holl ganeuon yn dasg anodd gan fod cymaint o’r caneuon o safon uchel. Roedd yn brofiad diddorol iawn.”

Wrth siarad am y caneuon, dywedodd Geraint Jarman, y bardd a chanwr reggae 66 oed o Gaerdydd, “Roeddwn i’n chwilio am gân fyddai’n rhoi bach o syrpreis i mi, ac yn gwneud i mi deimlo’n wahanol - rhywbeth yng nghuriad neu alaw’r gân fyddai’n ei gwneud yn wahanol. Rydym ni fel beirniaid eisiau cynnig pob math o genres i wylwyr, oherwydd does dim un teip o gerddoriaeth ddylai gael ei hystyried fel y g?n i Gymru. O’r deg can, mae un neu ddwy yn apelio’n fawr ata i. Ond wna i ddim dweud dim mwy!”

Ar y panel hefyd oedd y cyfansoddwyr a pherfformwyr Alys Williams a Mei Gwynedd; Rhydian Dafydd, aelod o fand Joy Formidable; a Sion Llwyd, cynhyrchydd Cân i Gymru.

Eleni, mae’r cynhyrchwyr wedi gwneud penderfyniad i fynd nôl i wraidd y gystadleuaeth. Dywedodd Sion Llwyd, cynhyrchydd y rhaglen, “Ffocws Cân i Gymru yw’r caneuon, ac eleni fe fydd hyn i’w weld fwyfwy. Does dim mentoriaid, dim beirniaid, dim wal Twitter. Mae’r pwyslais ar y caneuon ac fe fyddan nhw’n cael eu perfformio gan gantorion dawnus i gyfeiliant band byw.”

Dywedodd Elen Rhys, Comisiynydd Cynnwys Adloniant S4C; “Mae rôl hynod o bwysig gyda’r gwylwyr, gan mai nhw sy’n penderfynu pwy sy’n ennill Cân i Gymru 2017. Bydd y gystadleuaeth yn cael ei darlledu eleni ar nos Sadwrn, felly dewch ?’ch teulu a ffrindiau ynghyd, argraffwch y taflenni sgôr o wefan Can i Gymru, a chofiwch godi’r ffôn i bleidleisio am eich hoff g?n.”

Mae Geraint Jarman, a enillodd y wobr yn 1972 gyda’r gân Pan Ddaw’r Dydd a gafodd ei pherfformio gan Heather Jones, hefyd yn annog gwylwyr i bleidleisio.

Ychwanegodd Geraint, “Mae Cân i Gymru yn draddodiad sydd wedi’i hen sefydlu yng nghalendr cerddorol Cymru. Fe wnaeth ennill y gystadleuaeth roi hwb mawr i mi gario mlaen i gyfansoddi a dysgu mwy am y grefft. Mae unrhyw beth sy’n sbarduno pobl i ddefnyddio’r iaith Gymraeg yn bwysig, ac mae tipyn o gravitas yn perthyn i’r gystadleuaeth gan ei bod yn cynnig gwobr hael i gyfansoddwyr.”

Isod mae’r deg cân fydd yn brwydro am y wobr nos Sadwrn, 11 Mawrth ar S4C. Bydd y rhaglen yn cael ei chyflwyno gan Elin Fflur a Trystan Ellis-Morris. Bydd tair gwobr eleni – bydd yr enillydd yn derbyn £5,000, £2,000 i'r ail, a £1,000 i'r drydedd.

CÂN 1

Ti yw fy Lloeren - Hywel Griffiths

Mae Hywel yn artist graffeg llawrydd ac yn byw yng Nghaerdydd ar ôl treulio cyfnod yn Llundain. Cafodd y gân ei chyfansoddi yn wreiddiol yn y Saesneg ac yn sôn am Brexit, ond wrth addasu’r gân i’r Gymraeg fe newidiodd neges y gân. Mae'r gân yn sôn am oleuni pan fydd rhywun mewn cyfnod tywyll.

CÂN 2

Curiad Coll - Hawys Bryn Williams a Gwion John Williams

Mae Hawys a Gwion ar hyn o bryd yn astudio Lefel A – Hawys yng Ngholeg Meirion Dwyfor, Pwllheli; a Gwion yn Ysgol Brynrefail, Llanrug. Cyfansoddwyd y gân dros Facetime, ac mae’n sôn am y frwydr ddyddiol mae pobl yn ei dioddef dros y byd.

CÂN 3

Cân yr Adar - Llinos Emanuel

Daw Llinos yn wreiddiol o Gaerfyrddin ac ar hyn o bryd yn astudio gradd meistr mewn jazz llais yng Ngholeg Cerddoriaeth Trinity, Llundain. Ysbrydolwyd Llinos i ysgrifennu’r gân ar ôl ymweld â thraeth Cefn Sidan.

CÂN 4

Eleri - Betsan Haf Evans

Mae Betsan yn byw ym Mhontarddulais ac wedi bod mewn bandiau ers yn 18 oed - Alcatraz, Genod Droog, Johnny Panic, Daniel Lloyd a Mr Pinc a Gwdihŵ i enwi rhai. Bydd perfformio ar Cân i Gymru yn gwireddu breuddwyd i Betsan, ac yn rhoi hwb iddi greu albwm ei hun. Mae’r gân yn dathlu ei chariad at ei gwraig, Eleri.

CÂN 5

Fy Nghariad Olaf i - Richard Vaughan ac Andy Park

Cyfansoddwyd y gân serch hon mewn dwy awr mewn bar ym Mangor. Mae Richard yn gerddor sesiwn, arweinydd Côr y Gleision, ac yn cyfansoddi’n gyson. Mae Andy yn gerddor ac yn chwarae mewn clybiau, tafarndai a phriodasau.

CÂN 6

Rhydd - Cadi Gwyn Edwards

Daw Cadi’n wreiddiol o Lanrwst ac mae ar hyn o bryd yn gwneud Lefel AS yn Ysgol Dyffryn Conwy. Ysgrifennodd y gân ar ei ffôn ar ôl iddi ymweld ag Ynys Llanddwyn. Disgrifia’r gân fel ‘unigrwydd person sydd eisiau torri’n rhydd oherwydd caethiwed’.

CÂN 7

Gelyn y Bobl - Richard Marks

Enillodd Richard Cân i Gymru yn 1991 gyda chân ‘Yr Un Hen Le’ a phenderfynodd ymgeisio eto eleni. Fe gafodd ei ysbrydoli i ysgrifennu’r gân wrth wylio’r newyddion ac mae’n disgrifio’r gân fel baled wleidyddol roc wedi ei gosod ar riff. Mae’n byw yn Llanbedr Pont Steffan.

CÂN 8

Seren - Mari Lovgreen a Geraint Lovgreen

Tad a merch o Gaernarfon yn cydweithio am y tro cyntaf i gyfansoddi’r gân bersonol hon. Ysgrifennodd Mari y geiriau a Geraint yr alaw. Mae’r gân am brofiad Mari o fod yn fam am y tro cyntaf i Betsan, sydd bellach yn ddwy oed. Enillodd Geraint Cân i Gymru yn 1980 a 1982.

CÂN 9

Pryder - Sophie Jayne Marsh

Dim ond ers blwyddyn mae Sophie wedi bod yn cyfansoddi, a dros y ddwy flynedd diwethaf mae wedi bod yn perfformio ar Heno ac mewn clybiau ar hyd a lled Ynys Môn. Mae’r gân yn trafod y gwrthgyferbyniad rhwng y pryder o derfysg yn y byd a’i bod hi’n teimlo’n ddiogel yn ei milltir sgwâr ym Modedern a Sir Fon.

CÂN 10

Rhywun Cystal â Ti - Eady Crawford

Dyma'r ail dro i Eady gyrraedd rhestr fer Cân i Gymru ar ôl iddi gystadlu yn 2016. Mae’r gân yn faled am gariad a gobeithia Eady y bydd yn gwneud i bobl deimlo’n hapus. Mae Eady wedi bod â diddordeb mewn cerddoriaeth ers yn ifanc iawn, a bellach yn gigio yn y Gymraeg a’r Saesneg. Mae’n byw ym Merthyr Tudful.

Llun: Y cyflwynwyr Trystan Ellis-Morris ac Elin Fflur

Corau Cymru yn cychwyn ar y cystadlu

2017-02-24T00:00:00+1:00

O nos Sul nesaf ymlaen bydd S4C yn gartref i un o brif gystadlaethau corawl Cymru, Côr Cymru 2017.

Heledd Cynwal a Morgan Jones fydd yn ein tywys drwy’r gyfres sy’n argoeli i fod yn wledd arbennig o ganu corawl ar ei orau.

Am yr ail flwyddyn hefyd bydd rhaglen arbennig yn cael ei darlledu yn coroni’r côr ysgol gynradd orau yn, Côr Cymru Cynradd.

Mae cystadleuaeth Côr Cymru yn cael ei chynnal bob yn ail flwyddyn ac eleni yw’r wythfed bencampwriaeth.

Mae pum categori ac 17 o gorau wedi cyrraedd y brig yn y rowndiau cynderfynol eleni, a'r rowndiau yn cael eu dangos bob nos Sul ar S4C, gan ddechrau ar 5 Mawrth.

Y nod fydd cyrraedd y rownd derfynol ar nos Sul 9 Ebrill mewn noson fawreddog yng Nghanolfan y Celfyddydau Aberystwyth fydd yn cael ei darlledu yn fyw ar S4C.

Y Corau Ieuenctid gyrhaeddodd y rownd gynderfynol yw Coda o Ynys Môn, Côr Cytgan Clwyd o hen siroedd Clwyd, Côr Merched Sir Gâr yn Sir Gaerfyrddin a Chôr y Cwm o Gwm Rhondda

Mae'r Corau Meibion yn cynnwys Bois Ceredigion o ardal Aberystwyth, Bois y Castell o Ddyffryn Tywi, Côr Meibion Machynlleth a John’s Boys o ardal Rhosllannerchrugog.

Yng nghategori’r Corau Cymysg, Côr ABC o Aberystwyth, Côr Dre o Gaernarfon a dau gôr o Gaerdydd, CF1 a Côrdydd fydd yn cystadlu. Y corau plant fydd Ysgol Gerdd Ceredigion, Côr Iau Ieuenctid Môn, a Chôr Ieuenctid Môn, Côr y Cwm o Gwm Rhondda. Y Côr Merched, Ysgol Gerdd Ceredigion, yw’r unig gystadleuwyr a ddewiswyd gan y beirniaid i fynd drwodd i’r rownd gynderfynol yn y categori Merched.

Mae cynhyrchydd y gystadleuaeth, Gwawr Owen o gwmni Rondo yn falch iawn o weld corau cyfarwydd yn ogystal â rhai newydd yn y bencampwriaeth eleni.

Meddai: “Mae gennym ni gynrychiolaeth dda iawn o bron i bob rhan o Gymru ac mae’n hynod galonogol gweld cynifer o gantorion ifanc yn eu mysg.

"Mae hyn yn awgrym cryf fod dyfodol disglair iawn i ganu corawl yng Nghymru."

Eto eleni hefyd mae beirniad nodedig ac uchel iawn eu parch ym maes canu corawl yn feirniaid ar y gystadleuaeth.

Y tri beirniad yw’r cyfansoddwr o’r Unol Daleithiau ac enillydd dwy Wobr Grammy, Christopher Tin, yr arweinydd corawl byd enwog María Guinand a’r Athro Edward Higginbottom, Athro Corawl cyntaf Prifysgol Rhydychen.

Meddai’r Athro Higginbottom: “Mae’n amlwg bod cystadleuaeth Côr Cymru wedi dod yn rhan annatod o’r traddodiad canu corawl yng Nghymru. Mae hi’n fraint cael dod i adnabod y gystadleuaeth a’r corau nodedig iawn sy’n cystadlu.”

Cynhelir cystadleuaeth Côr Cymru bob dwy flynedd ac am y tro cyntaf yn 2015 cynhaliwyd cystadleuaeth ar wahân ar gyfer ysgolion cynradd sef Côr Cymru Cynradd.

Bu’n arbrawf llwyddiannus ac eleni bydd pedwar côr yn brwydro am y wobr sef Ysgol Gymraeg Teilo Sant o Landeilo, Ysgol Gynradd Gymraeg Llwyncelyn o Gwm Rhondda, Ysgol Iau Llangennech ger Llanelli ac Ysgol Pen Barras o Ruthun. Bydd y bencampwriaeth yma yn cael ei darlledu yn fyw ar S4C ar 8 Ebrill.

Meddai Hefin Owen o Rondo, Uwch-gynhyrchydd y gyfres: “Yn bersonol dwi’n hyderus bod Côr Cymru wedi codi safon canu corawl yng Nghymru. Dwi’n meddwl bod corau Cymru ar gynnydd a bod Côr Cymru wedi helpu’r cynnydd hwn.”

Côr Cymru

Nos Sul 5 Mawrth 7.15, S4C

Isdeitlau Saesneg

Ar gael ar alw ar s4c.cymru, BBC iPlayer a llwyfannau eraill
Cynhyrchiad Rondo Media ar gyfer S4C

Llun: Y cyflwynwyr Heledd Cynwal a Morgan Jones

Y gorau o’r byd bocsio ac ymladd MMA Cymru i’w gweld ar gyfres newydd S4C, Y Ffeit

2017-02-02T00:00:00+1:00

Bydd cyfres chwaraeon newydd ar S4C yn dangos y gornestau bocsio ac MMA orau sy’n cael eu cynnal yng Nghymru.

Bydd y gyfres newydd chwe rhan, o’r enw Y Ffeit, yn darlledu uchafbwyntiau gornestau proffesiynol ac amatur o’r nosweithiau bocsio ac MMA diweddaraf ac yn cael ei darlledu bob nos Fercher, o 29 Mawrth.

Bydd y rhaglen yn darlledu o leoliadau gwahanol bob wythnos ac yn dangos ymladdwyr o bob cwr o Gymru a Phrydain. Uchafbwyntiau o noson o focsio yng Nghanolfan Hamdden Merthyr Tudful fydd yn cael eu dangos ym mhennod gyntaf y gyfres, nos Fercher, 29 Mawrth.

Yr wythnos ganlynol, bydd y gyfres yn darlledu uchafbwyntiau noson o ymladd MMA, sy’n cael ei chynnal yn Theatr Ffwrnes, Llanelli. Bydd y gyfres yn dangos y campau yma yn eu tro, bob yn ail wythnos.

Bob wythnos, bydd tîm Y Ffeit yn cyflwyno cyfres o eitemau yn edrych ar ddatblygiad y ddwy gamp - bocsio ac MMA - yng Nghymru. Bydd y rhaglen hefyd yn rhannu proffil o rai o dalentau mwyaf cyffrous a chymeriadau mwyaf lliwgar y byd chwaraeon ymladd, gan gynnwys dynion a merched sydd wedi creu argraff ar y lefel uchaf.

Bydd y gyfres hefyd yn dangos cyfweliadau gyda’r ymladdwyr ar ôl y gornestau, yn ogystal â holi’r gwesteion sy’n mynychu’r digwyddiadau.

Dywedodd Sue Butler, Comisiynydd Cynnwys Chwaraeon S4C: "Mae bocsio wedi mwynhau dilyniant cryf yng Nghymru erioed ac mae MMA yn gamp sy'n tyfu mewn poblogrwydd. Bydd Y Ffeit yn canolbwyntio ar y gornestau a’r newyddion diweddaraf o’r ddwy gamp. Dyma lwyfan arall i ddangos talent addawol Cymru ac edrychwn ymlaen at ddangos gornestau o safon.”

Dywedodd Jamie Sanigar, sy’n trefnu a hyrwyddo nosweithiau bocsio ar hyd a lled y wlad: "Mae’r gyfres hon yn hwb aruthrol i focsio yng Nghymru ac mae’n ein galluogi ni i ddangos rhai o dalentau gorau Cymru ar S4C. Rydym yn bwriadu dangos gornestau pencampwriaeth Cymru yn ogystal â chystadlaethau rhyngwladol sy’n cynnwys bocswyr o Gymru. Y gobaith yw y bydd hyn yn helpu denu mwy o gefnogwyr i’r gamp.”

Dywedodd James Wallis, sy’n rhedeg y cwmni hyrwyddo MMA Adrenalin Fight Nights: “Mae MMA wedi dod yn boblogaidd iawn yng Nghymru dros y flwyddyn ddiwethaf, yn enwedig ar ôl i’r Cymry Brett John a Jack Marshman ennill yn yr UFC ym mis Tachwedd 2016, ac ar ôl i John Phillips hefyd gael ei arwyddo. Rydym yn edrych ymlaen at fod yn rhan o’r gyfres newydd S4C, ac i ddangos y gamp i gynulleidfa newydd ar deledu sydd ar gael i bawb.”

Am fwy o wybodaeth am y gyfres, dilynwch @YFfeit_S4C at Twitter.

Y Ffeit

Yn dechrau nos Fercher, 29 Mawrth 9.30pm, S4C

Isdeitlau Saesneg

Ar gael ar alw ar s4c.cymru, iPlayer a llwyfannau eraill

Cyd-gynhyrchiad Antena a Tanabi ar gyfer S4C

Hillsborough – Yr Hunllef Hir

2017-01-12T00:00:00+1:00

YM mis Ebrill 2016 fe wnaeth rheithgor yn y cwest i farwolaethau 96 o gefnogwyr tîm pêl-droed Lerpwl yn Hillsborough ym 1989 gasglu eu bod wedi cael eu lladd yn anghyfreithlon.

Barn y rheithgor oedd mai methiannau’r heddlu a arweiniodd at y marwolaethau yn y stadiwm, ac nad oedd ymddygiad cefnogwyr Lerpwl wedi cyfrannu at y gyflafan.

Ar ôl ymgyrch hir a phoenus dros gyfnod o 27 mlynedd i chwilio am atebion ac i brofi nad nhw oedd ar fai, roedd y cefnogwyr wedi ennill, ond i’r 24,000 o gefnogwyr Lerpwl oedd yn rownd gynderfynol Cwpan yr FA rhwng Lerpwl a Nottingham Forest yn Sheffield ar 15 Ebrill 1989, mae’r hunllef hir yn parhau.

Ymysg y cefnogwyr roedd y cynhyrchydd rhaglenni teledu a chefnogwr brwd Lerpwl, Dylan Llewelyn o Bwllheli, a oedd yn 23 oed ar y pryd.

Mae o ymysg y rhai sy’n edrych ‘nôl ar drychineb chwaraeon gwaethaf Prydain yn y rhaglen ddogfen rymus Hillsborough: Yr Hunllef Hir sy’n cael ei darlledu nos Fawrth, 24 Ionawr ar S4C.

Roedd Dylan, sydd wedi cefnogi Lerpwl ers yn blentyn, yn dyst i’r cyfan, ac fel nifer mae’n dal i deimlo’n euog am oroesi’r diwrnod.

Meddai: “Fedra i ddim clywed na gweld unrhyw beth am Hillsborough heb ei fod o’n mynd â fi ‘nôl i 1989.

“Fe wnaeth bron i gant o bobl farw o flaen fy llygaid.

“Rwy’n teimlo’n euog hyd heddiw.

“Fe wnes i rewi yn y fan a’r lle.

“Wnes i ddim helpu neb a dwi wedi gorfod byw efo hynny.

“Y sioc fwya’ oedd gweld pa mor hawdd roedd pobl yn marw… ac achos ‘mod i wedi byw, roedd rhywun arall wedi marw.”

Ar ei daith ddirdynnol mae’n cwrdd â rhai o arwyr tîm pêl-droed Lerpwl ar y pryd, Ian Rush a John Barnes, ac yn siarad â rhai o’r Cymry eraill fu yno sy’n dal i ddiodde’r creithiau meddyliol heddiw.

Bu farw 96, ond anafwyd dros 750 yn y trychineb, ac mae cannoedd mwy wedi cael eu heffeithio gan eu profiadau’r diwrnod hwnnw.

Bydd nifer yn siarad yn agored am eu profiadau ysgytwol am y tro cyntaf, unigolion fel Alun Wyn Pritchard o Gaernarfon, fu’n agos iawn at golli ei fywyd ar deras Leppings Lane y diwrnod hwnnw.

Dywedodd Alun: “Dwi’n cofio bod yn sownd yn erbyn barrier yn methu symud a gweld pobl yn syrthio o flaen fy llygaid.

“Roeddwn yn teimlo haemorraego yn fy nhrwyn.

“Dwi’n cofio cael fy nghario ar advertising boards a gweld cyrff marw wrth fy ochr i.

“Maen nhw’n atgofion sydd byth yn mynd, mae’n rhywbeth ti’n trio anghofio ond maen nhw yna o hyd.”

Mae Dylan hefyd yn cwrdd â’r Athro Phil Scraton sydd wedi bod yn flaenllaw yn y frwydr am gyfiawnder ers dros chwarter canrif, yn ogystal â Barry Devonside gollodd ei fab Chris, 18 oed, a Julie Fallon a gollodd ei brawd Andrew, 23 oed, yn y trychineb.

Meddai Barry Devonside: “Rwy’n colli Chris bob dydd, dwi’n meddwl amdano ddydd a nos.

“Dydy o ddim yn iawn eu bod wedi colli eu bywydau yn y ffordd wnaethon nhw.

“Roedd Chris yn bopeth i mi a Jackie, a byddwn ni fel teulu byth yn dod dros y golled.”

• Hillsborough: Yr Hunllef Hir, Nos Fawrth 24 Ionawr 9.30, S4C. Cynhyrchiad Rondo Media ar gyfer S4C.

Llun: Dylan Llewelyn ac Alun Wyn Pritchard

Gwobr Hollywood i ddogfen am ffotograffydd Rhyfel Fietnam

2017-01-06T00:00:00+1:00

Mae rhaglen ddogfen sy'n dathlu gwaith a bywyd y ffotograffydd byd-enwog o Ruddlan, y diweddar Philip Jones Griffiths, wedi ennill gwobr fawreddog yn Los Angeles, gwobr Hollywood International Independent Documentary Awards am y ffilm ddogfen dramor orau.

Darlledwyd y rhaglen arobryn Philip Jones Griffiths: Ffotograffydd Rhyfel Fietnam yn Chwefror y llynedd ar S4C, gyda gohebydd tramor y BBC Wyre Davies yn cyflwyno.

Bwriad y gwobrau yw hyrwyddo a chydnabod gwaith cynhyrchwyr ffilmiau dogfen ar draws y byd.

Mae'r gwobrau yn digwydd yn fisol, ac enillodd Philip Jones Griffiths: Ffotograffydd Rhyfel Fietnam wobr yng nghategori mis Rhagfyr.

Roedd y rhaglen ddogfen yn gyd-gynhyrchiad rhwng cwmni cynhyrchu Rondo Media, S4C a chwmni cynhyrchu o Dde Corea, JTV, Jeonju Television.

Roedd y ffilm yn dogfennu'r hyn wnaeth Philip Jones Griffiths yn enwog, ei gyfnod fel ffotograffydd rhyfel yn Fietnam.

Yn ystod y rhyfel tynnodd Philip rai o'r delweddau mwyaf graffig ac ingol, a darluniodd wlad ranedig oedd yn cael ei rheibio gan ymyrraeth wleidyddol, a'i malurio gan ymladd mewndirol.

Mae gwaith Philip yn parhau i ysbrydoli hyd heddiw ac yn enghraifft wych o ffotonewyddiaduraeth.

Dywedodd Llion Iwan, Comisiynydd Ffeithiol S4C: "Llongyfarchiadau i gwmni cynhyrchu Rondo Media ar eu llwyddiant rhyfeddol.

"Mae'r lluniau dynnodd Philip yn ystod, ac wedi Rhyfel Fietnam yn parhau i daro tant gyda phobl heddiw, ac yr un mor berthnasol yn ein hoes ni.

"Fel darlledwr cenedlaethol Cymru roedd hi'n bwysig bod S4C yn talu teyrnged a dathlu ei waith drwy gomisiynu'r rhaglen ddogfen arbennig hon."

Dywedodd Gareth Williams, Prif Weithredwr Cwmni Cynhyrchu Rondo Media: "Rydym yn falch iawn o fod wedi ennill y wobr ryngwladol yma am raglen i S4C yr ydym yn hynod o falch ohoni.

"Hoffem longyfarch yn enwedig y tîm cynhyrchu Caryl Ebenezer a Luned Phillips.

"Mae’n enghraifft arbennig o safon cynyrchiadau ffeithiol Rondo, a chynhyrchiad erbyn hyn sydd hefyd yn cael ei ddosbarthu ledled y byd gan BBC Worldwide.

"Rydym yn falch eithriadol o’r bartneriaeth sydd wedi ei meithrin gyda chwmni JTV yn Ne Corea – ein partner cynhyrchu ar y rhaglen hon.

"Roeddem hefyd yn ffodus iawn o gefnogaeth merched y ffotograffydd - Katherine Holden a Fanny Ferrato, y cwmni Magnum Photos, cyfranwyr nodedig fel John Pilger, Don McCullin a Noam Chomsky.

"Rydym yn hynod o ddiolchgar hefyd i'r cyflwynydd Wyre Davies, a oedd yn amlwg wedi ei gyffwrdd gan hanes y ffotograffydd hynod hwn a chan erchylltra rhyfel sy'n dal i effeithio cymdeithas Fietnam heddiw."

10 allan o 10 i gyngerdd mawreddog wrth i'r difas greu noson i'w chofio

2016-12-23T00:00:00+1:00

Dyma'r nifer fwyaf o difas proffesiynol Cymreig i ddod at ei gilydd ar lwyfan ers peth amser – a'r canlyniad oedd digwyddiad cerddorol a darodd y nodyn uchaf un.

Ac os nad oeddech chi yn Venue Cymru, Llandudno ar gyfer y noson fawr a roddodd lwyfan i 10 o sopranos a mezzo sopranos blaenllaw o Gymru, gallwch fwynhau'r sioe ar S4C yn y rhaglen Cyngerdd y 10 Difa ar nos Sul, 8 Ionawr.

Y deg difa a ddaeth i Landudno ychydig cyn y Nadolig oedd, Elin Manahan Thomas, Shân Cothi, Leah-Marian Jones, Fflur Wyn, Gwawr Edwards, Catrin Aur, Elin Pritchard, Ellen Williams, Llio Evans ac Eirlys Myfanwy Davies, ynghyd â cherddorfa symffoni lawn o dan arweiniad Andrew Greenwood.

Ac fe wnaeth yr amrywiaeth bêr o brofiad ac ieuenctid swyno'r gynulleidfa gyda repertoire o arias operatig, clasuron West End a ffefrynnau Cymreig. Roedd yn cynnwys ffefrynnau operatig poblogaidd fel y gân hwyliog o Die Fledermaus; Chacun le sait (La fille du Regiment) gan Donizetti; y gân fytholwyrdd Gymraeg Hei-Ho a'r alaw ffilm atgofus Obo Gabriel.

I un o'r difas, Llio Evans, 29, o Lanfairpwll, Ynys Môn, roedd hi'n noson fydd yn aros yn y cof am flynyddoedd lawer.

"Roedd hi'n spectacle fythgofiadwy ac yn fraint enfawr i weithio gyda chymaint o gantorion talentog ar yr un llwyfan. Myth llwyr yw'r syniad hwnnw bod difas yn bitchy am ei gilydd; dyma 10 artist proffesiynol hoffus, hawddgar a oedd yn benderfynol o gael hwyl a diddanu cynulleidfa.

"Mae'r repertoire eang a safon uchel y perfformiadau yn destament i safon y dalent yng Nghymru," meddai Llio, sy'n edrych ymlaen at flwyddyn brysur arall yn 2017 yn perfformio yn Ne Corea a'r DU gyda chynhyrchiad Theatre Music Wales o The Golden Dragon ac at weithio gyda dau gwmni opera mawr, Garsington Opera ac Opera Cenedlaethol Lloegr.

Trefnwyd Cyngerdd y Deg Diva yn dilyn llwyddiant aruthrol Cyngerdd y Deg Tenor Nadolig 2015 yn Venue Cymru. Un o'r 10 tenor hwnnw oedd Aled Hall, a fe wnaeth arwain ar y llwyfan yn y cyngerdd ysblennydd y tro hwn.

Fe wnaeth y deg difa ganu cyfieithiad Cymraeg Tudur Dylan Jones o glasur Bernstein, 'I feel pretty' – 'Rwyf fi'n seren' i ddenu sylw'r unig denor ar y llwyfan.

Fe wnaeth Aled Hall, 48, o Bencader, Sir Gaerfyrddin, fwynhau'r profiad yn fawr: "Roedd yn noson llawn hwyl a direidi a ges i job satisfaction mawr o fod ynghanol cymaint o fenywod glamorous!

"Fe gawsom ni i gyd sbort yn canu ffefrynnau fel 'Hywel a Blodwen' ac 'Annie Get your Gun' gan roi gwên ar wynebau pawb.

"Ond yn bwysicach fyth, roedd hi'n noson hudol yn llawn glitz a glamour ac yn llawn canu o'r safon uchaf un sy'n dangos faint o dalent gerddorol mae Cymru yn ei chynhyrchu."

Cyngerdd y 10 Difa

Nos Sul 8 Ionawr 7.30, S4C

Hefyd, Nos Fercher 11 Ionawr 10.00, S4C

Cynhyrchiad Rondo Media ar gyfer S4C

Cyngerdd fawreddog Rhys - codi dros £11,000 i ddwy elusen

2016-12-22T00:00:00+1:00

UN o ddigwyddiadau mawr Cymru yn ddiweddar oedd y noson fythgofiadwy yn Theatr Pafiliwn y Rhyl pan wnaeth y tenor rhyngwladol Rhys Meirion rannu llwyfan â rhai o berfformwyr gorau Cymru er mwyn codi arian at ddwy elusen.

Yn y gyngerdd, mae’r tenor yn rhannu llwyfan gyda Tudur Owen, Dilwyn Morgan, Shân Cothi, Rebecca Evans, Bryn Fôn, Eden, Trio, Jade Davies, Erin Meirion, Côr Trelawnyd, Cantorion Gogledd Cymru a Chôr Ieuenctid Sir Ddinbych.

Roedden nhw i gyd yno er mwyn codi arian at yr elusennau Cronfa Elen ac Wrth Dy Ochr.

Mae Cronfa Elen yn cefnogi pobl sydd angen trawsblaniad organ yng Nghymru a theuluoedd y rhai sydd wedi rhoi eu horganau.

Ymgyrch i wella gofal canser yng Ngogledd Cymru yw Wrth Dy Ochr.

Bydd Cyngerdd Awyr Las Rhys Meirion i’w gweld Ddydd Calan, nos Sul, 1 Ionawr ar S4C.

“Ro’n i’n lwcus bod cymaint o artistiaid gwych yn gefnogol o’r holl beth ac mor frwdfrydig dros yr achos,” meddai Rhys Meirion.

“Yr hyn fydd yn aros yn y cof i mi o’r gyngerdd fydd y cyfeillgarwch rhwng yr artistiaid, y criw cynhyrchu a chriw Theatr Pafiliwn y Rhyl.

“Roedd hyn i gyd yn codi safon yr adloniant wrth i bawb ymdrechu i greu llwyddiant ysgubol.

“Mae’r elusen Cronfa Elen yn un agos iawn at fy nghalon ar ôl colli fy chwaer.

“Mae’n hyrwyddo’r pwysigrwydd o roi organau yma yng Nghymru achos mae ‘na fwy o bobl yn debygol o roi organau ar ôl y drafodaeth,” meddai Rhys Meirion, sefydlodd yr elusen gyda’i deulu ar ôl marwolaeth ei chwaer, yr athrawes a cherddor Elen Meirion yn 2012.

“Rydym wedi cynnal nifer o weithgareddau i godi arian ac ymwybyddiaeth am roi organau ac mae’r gyngerdd hon eleni efo’r un neges.

“Mae hefyd cryno ddisg llawn deuawdau ar gael yn dilyn y gyfres Deuawdau Rhys Meirion ar S4C.

“Mae’r holl elw yn mynd tuag at yr elusen.

“Roedd y noson yn anhygoel gyda chynulleidfa o tua 800 o bobl, a pherfformiadau cynnes gan rai o gantorion gorau Cymru,” meddai Rhys, sy’n awyddus bod y rhai sy’n rhoi organau yn cael eu cofio am sut maen nhw’n cyffwrdd â bywydau pobl eraill.

“Mae’r ymateb i’r elusen a’r ymgyrchoedd yn fy ysbrydoli i wneud mwy o weithgareddau i godi arian at yr achos pwysig yma.

“Braf yw gallu cyhoeddi bod y noson wedi codi dros £11,000.

“Diolch i bawb am eich cefnogaeth.”

• Cyngerdd Awyr Las Rhys Meirion

Dydd Calan, Nos Sul 1 Ionawr 8.00, S4C

Hefyd, Nos Fercher 4 Ionawr 10.00, S4C. Ar alw: s4c.cymru; BBC iPlayer a llwyfannau eraill.

Cynhyrchiad Cwmni Da ar gyfer S4C

Iestyn Garlick yn chwilio am ei fam waed

2016-12-19T00:00:00+1:00

ERS yn blentyn bach mae’r cynhyrchydd teledu, actor a chyhoeddwr rygbi Stadiwm Principality, Iestyn Garlick yn gwybod ei fod wedi cael ei fabwysiadu; ond nawr mae Iestyn eisiau canfod pwy ydy ei deulu gwaed.

Bydd S4C yn dilyn pob eiliad o’i daith ddirdynnol mewn rhaglen arbennig; Iestyn Garlick: Stori Mabwysiadu nos Fawrth, 27 Rhagfyr am 8.25.

Chwe deg pedwar mlynedd yn ôl aeth Elin a Raymond Garlick i nôl eu babi mabwysiedig, Iestyn o leiandy Nazareth House yn Abertawe.

Oherwydd natur swydd ei dad, oedd yn athro, bu Iestyn yn byw yn Noc Penfro, Blaenau Ffestiniog, Yr Iseldiroedd a Chaerfyrddin; mae bellach yn byw yn Llanddeiniolen gyda’i wraig Lynne.

Pan roedd y teulu ym Mlaenau Ffestiniog, ac Iestyn yn 6 oed, mabwysiadodd Elin ac Raymond blentyn arall, Angharad.

Meddai Iestyn: “Dw i wastad wedi gwybod fy mod i wedi cael fy mabwysiadu, dyna oedd fy stori cyn mynd i gysgu’n blentyn, stori fy rhieni’n fy newis i.

"Dw i wedi cael bywyd cyfforddus iawn, fedrwn i ddim wedi gofyn am fywyd gwell.

“Dwi erioed wedi ystyried fy hun yn berson anlwcus oherwydd imi gael fy mabwysiadu.”

Amgylchiadau teuluol sbardunodd Iestyn i chwilio am ei deulu gwaed.

Yn 1991 ganwyd ei fab Steffan, sydd ag anghenion dysgu dwys: “Ar y pryd ro’n i eisiau chwilio am atebion, ro’n i’n ymwybodol nad oedd na unrhyw beth yn nheulu Gaynor, fy ngwraig gynta’.

“Ond do’n i ddim yn gwybod amdana i fy hun.

“Mi ddechreuais i feddwl am fy nghefndir, ac os oeddwn i’n cario’r gennyn.

“Ond yn ddiweddar ar ôl colli ‘Nhad a Mam dechreuais feddwl am ffeindio fy mam waed.

"Do’n i ddim eisiau gwneud cynt, rhag pechu fy rhieni.

“Y cwbl ro’n i ei eisiau oedd derbyn llun o fy mam waed.”

Canfu mai ei enw geni oedd Kevin Donnelly ugain mlynedd yn ôl, ac oherwydd hynny roedd Iestyn yn amau fod ei deulu yn dod o dras Wyddelig.

Ond mae ei daith yn mynd ag o ar draws Lloegr i Rugby, Lerpwl a Llundain a Gogledd Iwerddon.

Mae Iestyn yn dweud fod y broses o chwilio am ei deulu wedi bod yn un araf, ond wedi ei egluro’n ddidwyll iawn ar ffilm.

“Ar ddechrau’r chwilio mi ddywedodd Theresa Ryan o gwmni After Adoption fod rhaid i mi fod yn berson cryf ac abl i dderbyn be oedd o ‘mlaen i.

“Dw i wedi bod yn onest iawn yn ystod y rhaglen, ac mae hi wedi bod yn broses cignoeth iawn.

“Mae unrhyw beth wnes i ddarganfod yn ystod y rhaglen ar gamera, doedd dim lle i guddio!”

Ond beth sydd o flaen Iestyn? Gwyliwch daith ddirdynnol Iestyn wrth iddo chwilio am ei fam waed nos Fawrth, 27 Rhagfyr.

• Iestyn Garlick: Stori Mabwysiadu. Nos Fawrth, 27 Rhagfyr 8.25, S4C. Hefyd, dydd Mercher 28 Rhagfyr 3.00, S4C. Cynhyrchiad Antena ar gyfer S4C.

Cam-drin plant yng Ngogledd Cymru: brwydr newyddiadurwr i brofi’r gwir

2016-12-12T00:00:00+1:00

Roedd dedfrydu cyn uwch arolygydd yr heddlu Gordon Anglesea am droseddau rhyw yn erbyn plant fis diwethaf yn ben llanw i lawer a ddioddefodd o ganlyniad i’w weithredoedd.

Roedd yn gyfiawnder o’r diwedd i’r ddau fachgen a ddioddefodd ymosodiadau anweddus gan y dyn o Hen Golwyn yn y 1980au pan oedd yn uwch-arolygydd yn ardal Wrecsam.

Ond roedd yn gyfiawnder hefyd i newyddiadurwr o Ynys Môn, David Williams, a oedd wedi ymdrechu i brofi bod degau o bobl wedi dioddef camdriniaeth gorfforol a rhywiol mewn cartrefi gofal.

I rai o'r dioddefwyr, doedd y ffaith nad oedd neb yn eu credu yn ormod, a tydyn nhw ddim wedi byw i weld cyfiawnder - iddyn nhw roedd dweud y gwir wedi eu lladd.

Yn y rhaglen ddogfen Cam-drin Plant: Y Gwir sy’n Lladd ar nos Fawrth 13 Rhagfyr, 9.30 ar S4C, cawn glywed hanes yr achosion cam-drin plant yng Ngogledd Cymru o safbwynt y newyddiadurwr gyda HTV Cymru Wales, ITV Cymru Wales a BBC Wales a’i gwest parhaus i ganfod y gwir am gam-drin plant yn gorfforol ac yn rhywiol mewn cartrefi gofal yng Ngogledd Cymru.

Bydd y rhaglen yn cael ei hadrodd o safbwynt y newyddiadurwr a chawn glywed ei stori bersonol a'i farn am stori sydd wedi diffinio ei yrfa broffesiynol ers chwarter canrif. Bydd yna hefyd gyfraniadau gan ddioddefwyr ac eraill oedd yn mynnu bod y gwir yn cael ei glywed.

Meddai David Williams: “Rwy’n gobeithio y bydd y rhaglen hon yn gwneud i bobl sylweddoli bod yr achosion yma o gam-drin plant mewn cartrefi gofal yn y Gogledd yn fater o gywilydd i’r genedl.

"Y cywilydd ydi na wnaeth cymdeithas goelio’r bobl sydd wedi dioddef na’r rhai fel Alison Taylor a oedd yn siarad ar eu rhan.”

Fe ddechreuodd David, 66 oed, ymchwilio i achosion cam-drin plant yn nechrau’r 1990au pan wnaeth glywed stori cyn-weithiwr cymdeithasol Alison Taylor, a oedd wedi cael ei diswyddo am iddi wneud honiadau am gam-drin corfforol o blant mewn cartref yng Ngwynedd, Tŷ’r Felin ym Mangor.

Fe wnaeth ei ymchwiliad arwain at raglen am y cartref ond yn bwysicach fyth arwain David i ymchwilio i gam-drin mewn cartrefi tu hwnt i Wynedd; mewn cartrefi preifat ac awdurdod lleol ledled Gogledd Cymru.

Mae’r rhaglen yn dilyn ôl troed David wrth iddo ymchwilio i achosion cam-drin corfforol a rhywiol mewn cartrefi fel Bryn Estyn a Bryn Alyn yn y Gogledd Ddwyrain.

Fe wnaeth ei ymchwiliadau olygu iddo dalu pris mawr yn bersonol a phroffesiynol, yn enwedig yn dilyn rhaglen ITV a oedd yn cynnwys honiadau bod uwch arolygydd yr heddlu yn Wrecsam, Gordon Anglesea, wedi cam-drin plant yn rhywiol.

Yn dilyn darllediad y rhaglen, cychwynnodd ac enillodd Gordon Anglesea achos enllib yn erbyn ITV ac eraill yn 1994. Ni chredodd y rheithgor yr unigolion oedd wedi rhoi tystiolaeth ger eu bron am yr hyn a wnaeth Gordon Anglesea iddynt.

“Bron imi ymddiswyddo a chefnu ar fy ngyrfa fel newyddiadurwr y pryd hynny. Dim ond cefnogaeth fy ngwraig Rhiannon a chefnogaeth fy nghydweithwyr yn y BBC - yr oeddwn n gweithio i raglen Wales Today erbyn hynny - a’m perswadiodd i ddal ati a choelio y daw’r gwir allan yn y diwedd.”

Dros y blynyddoedd mae nifer o’r bobl fu’n blant yn y cartrefi gofal wedi methu dygymod ac wedi lladd eu hunain.

“Dyna pam yr oeddwn i eisiau defnyddio’r geiriau ‘y gwir sy’n lladd’ yn nheitl y rhaglen.

"Mae o wedi aros yn fy nghof byth wedyn bod pobl wedi talu’r pris ucha’ am ddweud y gwir a bod ein sefydliadau wedi gyrru pobl i gymryd eu bywydau.”

Ond er iddo gwestiynu ei hun dros y blynyddoedd, fel y cawn weld yn y rhaglen ddogfen, fe ddaliodd i gredu yn nhystiolaeth y bobl ifanc a thrwy broses boenus araf o adroddiadau, ymchwiliadau ac achosion llys gael ei brofi’n gywir.

Mae’r rhaglen yn dilyn hanes Adroddiad Jillings (1996) ac Ymchwiliad Waterhouse (2001, cost £14m), ymchwiliadau a arweiniodd at ychydig iawn o erlyniadau er gwaetha’r dystiolaeth a awgrymai gam-drin ar lefel eang mewn cartrefi gofal yn y gogledd.

Mae David yn bendant o’r farn y gellid bod wedi osgoi rhai o’r troseddau a gyfeiriwyd atynt yn y ddau ymchwiliad yma pe bai’r heddlu wedi gweithredu’n gynt.

Mae adroddiadau mwy diweddar fel Ymgyrch Pallial ac Adolygiad Macur i Ymchwiliad Waterhouse (y ddau yn 2013) yn ategu barn y newyddiadurwr.

Un enghraifft o dystiolaeth a anwybyddwyd oedd tystiolaeth Des Frost, dirprwy brif weithredwr cartrefi cymunedol preifat Bryn Alyn, a aeth at heddlu Caer yn 1980 gyda honiadau bod chwech o breswylwyr wedi cael eu cam-drin gan bennaeth cartrefi Bryn Alyn, John Allen, ddeng mlynedd cyn iddo gael ei ddyfarnu’n euog o gam-drin bechgyn.

“Mae sut y cafodd tystiolaeth Des Frost ei thrin yn gywilyddus. Mae’n gwneud ichi golli ffydd yn yr heddlu a’r gyfraith ac rydyn eto i gael esboniad llawn pam y digwyddodd hyn,” meddai David.

“Mae’r hyn sy’n cael ei ddatgelu rŵan am fechgyn yn cael eu cam-drin mewn clybiau pêl-droed ledled Prydain yn adrodd yr un stori - pobl mewn pŵer yn camddefnyddio grym a phlant ac oedolion yn ofn dweud. Mae'n f’atgoffa i o hanes y plant yn y cartrefi gofal,” ychwanegodd.

A ydy David yn credu y gallai cam-drin plant ar y raddfa a welwyd yng nghartrefi gofal Gogledd Cymru ddigwydd heddiw?

“Y gwir yw na allwn ni byth dweud na fydd o byth yn digwydd eto. Efallai na welwn y fath lefel o paedophiles mewn cartrefi gofal eto, ond mae’n digwydd ar y we bellach.

"Fel dywedodd un plismon wrtha i, ‘dwi’n poeni am ddiogelwch fy merch wrth iddi gerdded adra o’r ysgol ond dwi’n poeni mwy am beth mae hi’n gweld pan mae’n agor ei laptop ar ôl cyrraedd adra’. Mae’r peryglon yn dal yno’.”

Llun: Y newyddiadurwr David Williams

Cam-drin Plant: Y Gwir sy’n Lladd

Nos Fawrth 13 Rhagfyr 9.30, S4C

Isdeitlau Saesneg ar gael

Cynhyrchiad Cwmni Da ar gyfer S4C

O'r Wyddfa, i Gader Idris, i Ben y Fan – ydy'r her ddiweddaraf yn rhy fawr i Lowri Morgan?

2016-11-28T00:00:00+1:00

Wedi iddi gwblhau heriau mewn rhai o'r ardaloedd mwyaf anghysbell ar y blaned fe benderfynodd Lowri Morgan aros yng Nghymru ar gyfer ei her ddiweddaraf a gwthio ei hun i'r eithaf drwy dirwedd fwyaf eiconig Cymru.

Gyda 2016 yn Flwyddyn Antur Cymru, bydd y cyflwynydd a chynhyrchydd o Benrhyn Gŵyr yn ceisio rhedeg tri marathon ultra mewn tri diwrnod, o Lanberis i Fannau Brycheiniog, gan redeg i fyny tri o fynyddoedd uchaf Cymru ar y ffordd; Yr Wyddfa, Cader Idris a Phen y Fan.

Yn y gorffennol, mae cyfresi S4C wedi dilyn Lowri wrth iddi drechu Marathon 150 Milltir yr Amazon a'r Ras Ultra 6633, sy'n cael ei chynnal o fewn Cylch yr Arctig ac yn para dros 350 milltir. Ond i Lowri, yr her ddiweddaraf fydd y gyntaf iddi hi ei mentro ers iddi hi ddod yn fam am y tro cyntaf ddwy flynedd yn ôl. Dilynwch bob cam o'r her 150 milltir yn y gyfres newydd S4C, Lowri Morgan: Her 333, sy'n dechrau nos Iau, 1 Rhagfyr.

"Fe ddaeth y syniad gwreiddiol yn 2014, i geisio cyflawni her nad oedd neb arall wedi ei gwneud, yng Nghymru. Yn y diwedd, fe benderfynon ni ar yr Her 333; tri marathon ultra, i fyny tri chopa, mewn tri diwrnod. Dwi heb weld y Guinness Book of World Records, ond does neb wedi cwblhau'r her yma imi wybod.

"Newidiodd popeth yn fuan ar ôl i ni gael y syniad pan gwympais i'n feichiog. Byddai hon wedi bod yn gyfres hollol wahanol pe bawn i ddim wedi cael fy mab - dwi'n amlwg yn berson gwahanol nawr am fy mod i'n fam. Ond yr un oedd yr her. Ar ôl bod yn feichiog, roedd yr ysfa i redeg yn gryfach nag erioed. Roeddwn i eisiau gwneud rhywbeth i herio'n hun eto."

Bydd rhai o redwyr ac athletwyr hir-bellter mwyaf blaenllaw Cymru yn ymuno â Lowri ar gymalau gwahanol o'r daith, gan gynnwys ambell wyneb cyfarwydd. Ymysg y gwesteion mae'r actor Mark Lewis Jones o Rosllannerchrugog; enillydd y gyfres ddiweddaraf o Ar y Dibyn, Ifan Richards; a rhedwr ifanc o Borthmadog, Owen Roberts, a dreuliodd rai misoedd yn ymarfer yn Kenya yn gynharach eleni gyda'r pencampwr Olympaidd David Rudisha.

"Pan 'chi'n rhedeg, 'chi ddim yn meddwl am unrhyw beth heblaw am y cam nesaf. Petaech chi'n meddwl am y ffaith eich bod chi'n ceisio rhedeg 150 o filltiroedd mewn tri diwrnod, fyddech chi'n colli eich meddwl. Mae 'na ddyddiau pan chi mor isel a chi'n teimlo nad oes unrhyw beth ar ôl yn y tanc, ond mae cael ffrind yn ymuno â chi yn dweud "go on Lowri", yn gallu rhoi cymaint o hwb i chi.

"Nid yn unig ydych chi'n blino'n gorfforol, ond 'dych chi'n blino'n feddyliol hefyd a dyw e ddim yn rhwydd meddwl am y peth nesaf i ddweud wrth y camera. Ond y fwyaf yw maint yr her, y fwyaf yw'r llwyddiant. Ac yn sicr, roedd y 333 yn lot fwy heriol nag oeddwn i wedi dychmygu."

Lowri Morgan: Her 333, Nos Iau 1 Rhagfyr 9.30, S4C.Cynhyrchiad Tinopolis ar gyfer S4C

Llun: Yr actor Mark Lewis Jones a Lowri Morgan yn ystod Her 333